\
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Το βιβλίο μου: «ΠΟΜΑΚΟΙ, οι
μουσουλμάνοι της Ροδόπης», εξακοσίων σελίδων, με χάρτες και πλούσιο έγχρωμο και
ασπρόμαυρο φωτογραφικό υλικό, προσεγγίζει όλα τα θέματα που έχουν σχέση με τους
Πομάκους και κάνει γνωστά και οικεία (για πρώτη φορά) την ιστορία, τη θρησκεία,
τη γλώσσα, τον πολιτισμό, τα ήθη και έθιμα, τη σπιτική ζωή, τα δημοτικά
τραγούδια, τις παραδόσεις..., αλλά και τις ανάγκες των συμπατριωτών μας
Πομάκων.
Το εκδιδόμενο έργο μου: «Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ»:
α. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
ΤΗΣ ΠΟΜΑΚΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ με ΦΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΕΙΜΕΝΑ (πομακοελληνικά-ελληνοπομακικά),
β. ΠΟΜΑΚΟΕΛΛΗΝΙΚΟ
ΛΕΞΙΚΟ (με ελληνική γραφή και αλφαβητική σειρά),
γ. ΕΛΛΗΝΟΠΟΜΑΚΙΚΟ
ΛΕΞΙΚΟ και
δ. ΠΟΜΑΚΟΕΛΛΗΝΙΚΟ
ΛΕΞΙΚΟ (με λατινική γραφή και αλφαβητική σειρά) επιδιώκει να καλύψει επίσης
κενό στην ελληνική βιβλιογραφία, να αποτελέσει μια πρώτη βασική βιβλιοθήκη της
πομακικής γλώσσας και να προσφέρει τη δυνατότητα ανάδειξης και μελέτης σε βάθος αυτής της γλώσσας.
Η γνωριμία των Πομάκων μέσα από τη γλώσσα
τους, αλλά και η καλύτερη εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας από τους Πομάκους θα
βοηθήσει, πιστεύω, στην αλληλογνωριμία και την αλληλοκατανόηση, αλλά και στην
ενίσχυση και σύσφιξη των σχέσεων ανάμεσα στους Έλληνες πολίτες αυτής της χώρας
(της Θράκης ιδιαίτερα): Χριστιανούς και Μουσουλμάνους.
Το έργο αυτό θα βοηθά ιδιαίτερα τα
πομακόπουλα να ξεπερνούν τις δυσκολίες της ελληνικής γλώσσας και να τη
μαθαίνουν καλύτερα, ώστε να μπορούν να συμμετέχουν κάτω από ακόμη καλύτερες
προϋποθέσεις στην πολιτική, πολιτιστική καί κοινωνική ζωή της πατρίδας μας.
Ακόμα να συναγωνίζονται με επιτυχία τους άλλους συνυποψηφίους τους και να
εισάγονται στις ανώτερες και ανώτατες σχολές της Πατρίδας μας. Έτσι θα βελτιώνουν και θα αναβαθμίζουν συνεχώς το
μορφωτικό και εκπαιδευτικό τους επίπεδο,
πράγμα που επιθυμούν πολύ.
Βέβαια η προσπάθεια πρέπει να
συνεχιστεί. Είναι ανάγκη να γραφούν ειδικά βιβλία για τη διδασκαλία της
ελληνικής γλώσσας, της ιστορίας και γεωγραφίας στα μουσουλμανικά σχολεία, να
γραφούν ή μεταφραστούν στην πομακική γλώσσα βιβλία λογοτεχνικά, παιδικά και
άλλα και γενικά να γίνει ό,τι καλύτερο για την ανάδειξη της γλώσσας και του
πολιτισμού των συμπατριωτών μας Πομάκων.
Και
είναι καιρός πλέον να μιλήσουν και να γράψουν στη γλώσσα τους για τη γλώσσα
τους και τον πολιτισμό τους οι ίδιοι οι Πομάκοι από τους οποίους πολλοί έχουν
και την ικανότητα και τη μόρφωση γι’ αυτό.
Ένα τέτοιο γεγονός θα έδινε,
πιστεύω, μεγάλη χαρά και υπερηφάνεια στούς συμπατριώτες μας Πομάκους των οποίων
την ψυχή, τη γλώσσα, τα δημοτικά τραγούδια, τα ήθη και έθιμα, την τοπική
ενδυμασία, και κάθε τι που τους συνδέει με το παρελθόν τους, με τον ίδιο τον
εαυτό τους προσπαθούν «κάποιοι» ν’ αλλοτριώσουν.
Ευχαριστώ τους φίλους δασκάλους Αϊντίν Τζεμαλί Μουμίν από την Πάχνη
Ξάνθης, τον Μουζαφφέρ Τζεμαλί Καμπτζά
από το Κότινον Ξάνθης καθώς και τους
άλλους Πομάκους εκπαιδευτικούς από τους νομούς Ξάνθης και Ροδόπης που
συνεργάστηκαν μαζί μου και με βοήθησαν για την πραγματοποίηση αυτού του έργου.
Ευχαριστώ θερμά τον κ. Πρόδρομο Εμφιετζόγλου, πρόεδρο της
τεχνικής εταιρίας «ΜΗΧΑΝΙΚΗ Α.Ε.», για την ηθική συμπαράσταση και την
οικονομική στήριξη αυτής της προσπάθειας.
Πέτρος
Δ. Θεοχαρίδης
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Οι
σπουδαστές των μεγαλύτερων τάξεων του
Μουσουλμανικού Ιεροσπουδαστηρίου Εχίνου, μ’ επικεφαλής τον Χότζα Χουσεΐν Χατζή Αχμέτ και εμένα, το δάσκαλο
Πέτρο Θεοχαρίδη, από τις 20 μέχρι τις 29 Ιουνίου 1965, πραγματοποιήσαμε μια
10ήμερη μορφωτική και ψυχαγωγική εκδρομή στην πρωτεύουσα της πατρίδας μας, Αθήνα,
και σε πολλές άλλες πόλεις και περιοχές της Ελλάδας.
Την οικονομική δυνατότητα μας την πρόσφερε το Κράτος μας
και το Βασιλικό Εθνικό Ίδρυμα. Έτσι, η Ελληνική Πατρίδα μας έδειξε για άλλη μια
φορά πόσο μεγάλο είναι το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της προς τους Μουσουλμάνους και
το Ιεροσπουδαστήριο Εχίνου.
Επί 10 ολόκληρες ημέρες ζήσαμε σαν σε όνειρο.
Ψυχαγωγηθήκαμε και μορφωθήκαμε. Απολαύσαμε την όμορφη Ελληνική φύση. Γνωρίσαμε θαυμαστά πράγματα του
αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού. Είδαμε ιστορικούς τόπους και αρχαιολογικά μνημεία
και διαπιστώσαμε τη σύγχρονη πρόοδο της Πατρίδας μας. Πήγαμε στην Καβάλα, στη
Θεσσαλονίκη, στην Πέλλα, στο Βόλο, στην Αθήνα, στο Σούνιο, στον Πειραιά, στην
Κόρινθο, στο Ναύπλιο, στην Επίδαυρο …
Είδαμε λιμάνια, εργοστάσια, αεροδρόμια, τεράστια
τεχνικά έργα. Διανύσαμε τρεις χιλιάδες χιλιόμετρα μέσα σε απέραντες πεδιάδες …
Γνωρίσαμε την ωραία Ελληνική ζωή και θαυμάσαμε την όμορφη πατρίδα μας. Έτσι, η
εκδρομή μας, που οργανώθηκε τέλεια κι εφαρμόστηκε πιστά το θαυμάσιο πρόγραμμά της,
είχε σε μας πραγματικά ευεργετική ψυχαγωγική και μορφωτική επίδραση.
Τις εντυπώσεις αυτής της εκδρομής μας παρουσιάζουμε, σ’ αυτό μας το βιβλίο.
Θεσσαλονίκη,
Σεπτέμβριος 1965
ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Τις
σημειώσεις των εντυπώσεων αυτού του βιβλίου τις γράψαμε αμέσως μετά την
επιστροφή μας από την εκδρομή. Επιθυμία όλων μας ήταν να τις τυπώσουμε, για να
τις έχουμε «ζωντανό» ενθύμιο σ’ όλη μας τη ζωή. Δεν το καταφέραμε όμως, για
λόγους οικονομικούς. Και πέρασαν από
τότε 46 χρόνια! Στο μεταξύ, ο συνάδελφος Χότζας Χουσεΐν Χατζή Αχμέτ συγχωρέθηκε
και οι Σπουδαστές μας έγιναν ηλικιωμένοι, 60 και παραπάνω ετών.
Εγώ,
ζωντανός ακόμα, δεν ξέχασα τους Σπουδαστές μου. Ούτε λησμόνησα την επιθυμία
τους να έχουν τις θαυμάσιες εντυπώσεις μας απ’ αυτήν την εκδρομή γραπτές, σε
βιβλίο. Και να τώρα, «Κάλλιο αργά παρά ποτέ»,
πραγματοποιείται η επιθυμία τους.
Απαιτήθηκαν
γι’ αυτό ισχυρή θέληση, υπομονή, επιμονή, πολύς χρόνος και ο υπολογιστής μου με
όλα τα σχετικά ηλεκτρονικά μηχανήματα. Έτσι, με έξοδα, που άντεξε η σύνταξή μου,
και με δουλειά εξοντωτική για την ηλικία μου (όμως ευχάριστη), έφτασα σ’ αυτό
το έξοχο, νομίζω, αποτέλεσμα. Αποτέλεσμα
- δημιούργημα καλής διάθεσης, ξεχωριστής προσφοράς και μεγάλης αγάπης δασκάλου
προς τους μαθητές του. Χαίρομαι που τα κατάφερα.
Είμαι
βέβαιος ότι οι Σπουδαστές μου, αυτό το βιβλίο (και βιβλίο τους), θα το
εκτιμήσουν, θα το καμαρώσουν, θα το απολαύσουν. Αυτό θα φέρνει στο μυαλό τους
τις «γλυκές» αναμνήσεις, που κερδίσαμε, και τις μεγάλες συγκινήσεις και χαρές,
που νιώσαμε τότε. Επί πλέον, θα δίνει χαρά και ικανοποίηση στις οικογένειές
τους αλλά και στους κατοίκους της ιδιαίτερης πατρίδας τους. Θεωρώ, επίσης, ότι αυτό
το βιβλίο θ’ αποτελεί χρήσιμο ενημερωτικό βοήθημα (Τουριστικό οδηγό) σε κάθε Αναγνώστη, όταν αυτός θα ταξιδεύει
στη γραμμή: Εχίνος – Ξάνθη – Καβάλα – Θεσσαλονίκη – Πέλλα – Βόλος - Αθήνα – Αττική
- Κόρινθος - Ναύπλιο – Επίδαυρος – Λαμία – Λάρισα - Κατερίνη και αντίστροφα.
Εύχομαι,
ολόψυχα, το επί πολλά χρόνια αναμενόμενο αυτό βιβλίο να φτάσει έγκαιρα και να
φέρει χαρά και ικανοποίηση σε όλους.
Θεσσαλονίκη, Αύγουστος 2010
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
ΕΝΤΥΠΩΣΕΩΝ
«Με την άδεια
του Θεού και με την βοήθεια της Κυβέρνησής μας, το πρωινό της 20ής Ιουνίου 1965
περί την εβδόμην ώραν, ο όμιλος των 27 σπουδαστών του Ιεροσπουδαστηρίου μας,
έχων επικεφαλής εμέ τον Χατζή - Αχμέτ Χουσεΐν και τον εκ των Ελλήνων συναδέλφων
μου, κ. Πέτρο Θεοχαρίδη, αναχωρούμε από το χωριό μας Εχίνος δια του λεωφορείου
του Παναγιώτη Καζάκη, ο οποίος το οδηγεί.
Κατά την αναχώρησιν, εις τα αγνά και αθώα πρόσωπα των
σπουδαστών ήτο ζωγραφισμένη μία λάμψις ευθυμίας και χαράς.
Εκείνη η χαρά, εκείνο το λικνιστικό
ξεκίνημα, προκαλούσε την προσοχή του κάθε θεατή. Εκείνο, που δημιουργούσε την
χαρά ήτο ότι θα βλέπαμε την μητέρα πατρίδα, θα μαθαίναμε, θα εμβαθύναμε τις
γνώσεις μας και θα την γνωρίζαμε από κοντά ». (Βλ. σελ.293)
ΦΩΤΟ 1 Ο Χουσεΐν Χατζή Αχμέτ χότζας
|
Τώρα, ύστερα
από όσα είδα και ήκουσα η πίστις μου και η πεποίθησίς μου ενισχύθησαν εις τον
υπέρτατον βαθμόν και αι ευχαί μου συνοδεύουν την ευόδωσιν των καταβαλλομένων
από όλες τις πλευρές προσπαθειών.
Τι ευτυχία
και δι’ ημάς τους Μουσουλμάνους που ζούμεν ως μειονότης υπό την προστασίαν του
Ελληνικού Κράτους, που αγαπά την ελευθερίαν, την δικαιοσύνην και την πρόοδον. (Βλ. σελ. 313)
Χουσεΐν Χατζή
Αχμέτ»
ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙ0
Ο Διευθυντής του Ιεροσπουδαστηρίου Εχίνου κ. Ιχτιάρ Χαφούζ Μεχμέτ με επιστολές του
προς τον κ. Υπουργό Βορείου Ελλάδος, τον Γενικό Επιθεωρητή του Υπουργείου
Εσωτερικών κ. Μιχαήλ Σκουλά, τον Νομάρχη Ξάνθης κ. Χαρίλαο Δώδο και το Γενικό
Διευθυντή του Βασιλικού Εθνικού Ιδρύματος κ. Σ. Διαμαντόπουλο, ευχαρίστησε
αυτούς για τη μεγάλη και όμορφη εκδρομή του Ιεροσπουδαστηρίου με τα ακόλουθα
λόγια:
«Επί τη ευκαιρία της επανόδου των μαθητών μας εκ της
ωραιοτάτης εκδρομής των, την οποίαν η Ελληνική Διοίκησις και το Βασιλικόν
Εθνικόν Ίδρυμα προσεφέρατε, αισθάνομαι την υποχρέωσιν να απευθυνθώ προς υμάς
δια να σας εκφράσω τας θερμάς ευχαριστίας και την ευγνωμοσύνη μου.
Εις την Ελλάδα βεβαίως όλοι οι Έλληνες πολίται ζώμεν
εν πλήρει ισότητι, ισονομία και ισοπολιτεία. Έτι περισσότερον, ημείς οι
Μουσουλμάνοι τυγχάνομεν του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος της Ελληνικής Πατρίδος
μας. Εις την τέλεσιν των θρησκευτικών καθηκόντων μας είμεθα απολύτως ελεύθεροι,
οπουδήποτε της Ελληνικής Επικρατείας και αν ευρισκόμεθα.
Υπό του κράτους
χτίζονται τεμένη και σχολεία,
ενισχύονται πλουσιοπαρόχως τα Βακούφια, διορίζονται διδάσκαλοι, ιατροί,
μαίαι. Χορηγούνται μαθητικά συσσίτια και ενισχυόμεθα παντοιοτρόπως.
ΦΩΤΟ 2 Ο
Διευθυντής του Μουσ.
Ιεροσπουδαστηρίου
Εχίνου – Ξάνθης χότζας Ιχτιάρ
Χαφούζ Μεχμέτ
|
Και η δεκαήμερος
εκδρομή, την οποίαν επραγματοποίησαν οι μαθηταί μας εις Θεσσαλονίκην, Αττικήν, Αθήνας και Πελοπόννησον, εις τα πλαίσια αυτής
της στοργής τοποθετείται.
Σας ευχαριστούμε και σας ευγνωμονούμε».
Εν
Εχίνω Ξάνθης, τη 28η Ιουνίου 1965
Ο
Διευθυντής
του Μουσουλμανικού Ιεροσπουδαστηρίου Εχίνου
(υπογραφή-σφραγίδα)
Ιχτιάρ Χαφούζ Μεχμέτ»
Το συνολικό συγγραφικό έργο μου για τη γλώσσα
και τον
πολιτισμό των Πομάκων βραβεύθηκε
από την ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ στις
31-12-1996.
Η
ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ ενθαρρύνει ηθικά
και
ενισχύει οικονομικά τη συνέχιση του έργου μου.
Πέτρος Δ. Θεοχαρίδης
Κύριε Πρόεδρε της Θρακικής Εστίας
Κυρίες και Κύριοι
Αισθάνομαι βαθύτατα την τιμή που μου
κάνετε με την παρουσία σας εδώ και σας ευχαριστώ πολύ.
Θέμα της αποψινής ομιλίας μου είναι:
"ΟΙ ΠΟΜΑΚΟΙ
ΩΣ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΜΕΙΟΝΟΤΙΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ"
Αρχίζω εκπέμποντας S.O.S., λέγοντάς
σας ότι
Η ΘΡΑΚΗ ΜΑΣ ΑΠΕΙΛΕΙΤΑΙ.
Η ΘΡΑΚΗ ΜΑΣ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ.
Η Θράκη μας απειλείται και κινδυνεύει από τους Τούρκους.
Ξέρω ότι δε λέω κάτι καινούριο κάτι
άγνωστο σε σας, όμως σας το λέω με μεγάλη ανησυχία, με ανείπωτη στενοχώρια.
Άλλωστε καθημερινά οι Έλληνες βιώνουμε την τουρκική προκλητικότητα και
αρπακτικότητα.
Δεν ξεχνούμε ότι οι Τούρκοι στα
χίλια χρόνια που είναι γείτονές μας άλλο δεν κάνουν από το να μας φέρονται
εχθρικά, να επιβουλεύονται την ελευθερία της πατρίδας μας, να προσπαθούν ν'
αρπάξουν τη γη μας, την κληρονομιά μας, τη ζωή μας.
Και ασφαλώς δεν
ξεχνούμε, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι οι Τούρκοι τα 'χουν προμελετημένα και
απλώς ψάχνουν την αιτία και περιμένουν
την ευκαιρία!
Θα προσπαθήσω λοιπόν να σας γνωρίσω
τους Πομάκους και να σας ευαισθητοποιήσω περισσότερο στη σημασία τους για το
μειονοτικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Πατρίδα μας στη Θράκη.
(Πρώτη γνωριμία μου με τους Πομάκους)
Πρωτογνώρισα τους Πομάκους στις
αρχές του 1964, όταν νεοδιορισμένος δάσκαλος πήγα σε πομακικό χωριό.
Ήθελα; Κανείς δε με ρώτησε!. Μου είπαν:
- "Τοποθετείσαι στο Μουσουλμανικό σχολείο του χωριού
Σπανοτόπου".
Απόρησα.
Ιδρώτας περιέλουσε το πρόσωπό μου. . . Ρώτησα και μου είπαν:
- "Στους νομούς Ξάνθης και Κομοτηνής έχουμε τη
Μουσουλμανική μειονότητα. Αυτή αποτελείται από Τούρκους και Πομάκους. Οι
Πομάκοι ζουν στα ορεινά, οι Τούρκοι στα πεδινά. Είναι Μωαμεθανοί κι έχουν δικά
τους σχολεία. Σ΄έν' απ' αυτά τα σχολεία τοποθετείσαι σήμερα κι εσύ. ."
-Όμως εγώ
. . . είμαι Χριστιανός, ψέλλισα. Εγώ φλογίζομαι από την επιθυμία να
γαλουχήσω ελληνόπουλα! . . . Θέλω να εργαστώ σε ελληνικό, χριστιανικό σχολείο.
- "Δεν υπάρχουν θέσεις στα ελληνικά σχολεία, μου είπαν. Ή πηγαίνεις στο Μουσουλμανικό σχολείο που
σε τοποθετούμε ή επιστρέφεις στο σπίτι σου!!!
"Ει δ' αγανακτείς, και σ' αυτόν λυπείς και το φέρον
σε φέρει".
(Εάν αγανακτείς, και τον εαυτό σου λυπείς
και η μοίρα σε οδηγεί.)
Πήρα τη βαλίτσα μου και ξεκίνησα.
Προχώρησα στα τυφλά. Όλοι οι συνάδελφοί
μου, και όχι μόνο οι δάσκαλοι, απληροφόρητοι και στα σκοτεινά προχωρήσαμε. .
Αργότερα (το 1970) μεταξύ άλλων
έγραφα προς το Υπουργείο Εξωτερικών και τα εξής:
"Πεντήκοντα έτη μετά την απελευθέρωσιν της Θράκης
μας δεν γνωρίζομεν, ειμή ελάχιστα, περί Πομάκων.
Διοριζόμεθα εις την πομακικήν περιοχήν και υπηρετούμεν
εις αυτήν οι διδάσκαλοι, οι στρατιωτικοί, οι αστυνομικοί, οι δασικοί, οι
κοινοτικοί, οι ταχυδρομικοί Έλληνες Χριστιανοί υπάλληλοι χωρίς καμμίαν
προπαίδευσιν και ειδίκευσιν, χωρίς να γνωρίζωμεν την καταγωγήν, την ιστορίαν,
τα ήθη και έθιμα, την θρησκείαν, την γλώσσαν, την νοοτροπίαν, τον πολιτισμόν
των Πομάκων και χωρίς καμμίαν δυνατότητα να ενημερωθώμεν περί αυτών λόγω
παντελούς ελλείψεως σχετικών βοηθημάτων. Ούτω οι μεν Πομάκοι γίνονται ευκόλως
θύματα της αδυσωπήτου ανθελληνικής τουρκικής προπαγάνδας, εξ ημών δε άλλοι
θεωρούμεν αυτούς Τούρκους, άλλοι Βουλγάρους και μόνον ελάχιστοι ενδιαφερθέντες
κι ερευνήσαντες εσχημάτισαν ορθήν περί των Πομάκων αντίληψιν της ελληνοθρακικής
καταγωγής των.
Πως όμως είναι δυνατόν ν' ασκήσωμεν ορθήν (εθνικήν)
πολιτικήν, να διοικήσωμεν, ν' αστυνομεύσωμεν, να εκπαιδεύσωμεν επιτυχώς τους
Πομάκους, χωρίς να γνωρίζωμεν τα πάντα περί αυτών;
. . . . . . . . . . . . . .
.
Αι σκέψεις αυταί, κύριε Υπουργέ, μ' ωδήγησαν εις την
απόφασιν ν' ασχοληθώ με το ζήτημα των Πομάκων. . ."
Όμως το Υπουργείο Εξωτερικών, που
ήταν και είναι αρμόδιο για τα μειονοτικά ζητήματα, είχε άλλην αντίληψη και
κατεύθυνση κι εμπόδισε (απαγόρευσε) την έκδοση του βιβλίου μου: "ΠΟΜΑΚΟΙ οι Μουσουλμάνοι της Ροδόπης.
. . (Δείχνω το βιβλίο). Κι αυτό, άκουσον άκουσον, για να μην αντιμετωπίσουμε αντιδράσεις από
την πλευρά της Τουρκίας! Δυστυχώς
τέτοια δειλία και υποτακτικότητα χαρακτήριζε την εξωτερική πολιτική μας.
Οπωσδήποτε πάντως από τότε οι Τούρκοι δεν ήθελαν ν' ακούσουν
ούτε το όνομα Πομάκοι κι εγώ
έγραφα ότι . . .οι Πομάκοι δεν είναι Τούρκοι! ! !
Ας γνωρίσουμε λοιπόν τους Πομάκους.
Ταξιδεύοντας στη Δυτική (την
Ελληνική) Θράκη, με τρένο η οδικά, κι από το Νέστο ως την Ορεστιάδα βλέπεις
αριστερά σου να υψώνονται βουνά. Τα βουνά αυτά ανήκουν στην οροσειρά της
Ροδόπης, που υψώνει τις κορυφές της από τις πηγές του Στρυμόνα ως τις εκβολές
του Έβρου κι από την Ξάνθη, την Κομοτηνή και την Αλεξανδρούπολη ως το Χάσκοβο
και τη Στενήμαχο της Βουλγαρίας. Πάνω στην οροσειρά της Ροδόπης είναι η περιοχή
των Πομάκων. (Ανοίγω
τον προβολέα και δείχνω το χάρτη της Θράκης. με την πομακική περιοχή)
Την ανθρώπινη παρουσία πάνω στη
Ροδόπη αποτελούν οι Έλληνες (Ελληνική επικράτεια), οι Βούλγαροι (Βουλγαρική
επικράτεια), Τουρκόφωνοι, Αθίγγανοι και οι Πομάκοι. Δείτε Πομάκους σε
φωτογραφίες. (Δείχνω
σλάϊτς) .
Η ταυτότητα των Πομάκων
Οι Πομάκοι είναι οι κυριότεροι
κάτοικοι της οροσειράς και καθώς η Ροδόπη στο μεγαλύτερο μέρος της βρίσκεται
μέσα στη Βουλγαρία, το ίδιο και οι Πομάκοι, που έχουν περιληφθεί στο βουλγαρικό
κράτος, είναι περισσότεροι (δεκαπλάσιοι).
Στην ελληνική επικράτεια οι Πομάκοι
αριθμούν 40.000 - 45.000 άτομα περίπου και κατοικούν σε ορεινά χωριά του νομού
Ξάνθης, του νομού Ροδόπης και, ελάχιστοι, του νομού Έβρου. (Δείχνω τους χάρτες Ν. Ξάνθης
και Ν. Ροδόπης με τις πομακικές περιοχές)
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες πολλοί
Πομάκοι εγκαταλείπουν τα ορεινά χωριά τους και κατοικούν στην Ξάνθη, στην
Κομοτηνή και σε χωριά του κάμπου τους.
Οι Πομάκοι είναι Μουσουλμάνοι
(Μωαμεθανοί) (Δείχνω
δυο σλάιτς). Και οι μιναρέδες πάνω από τα τζαμιά
εντυπωσιάζουν τους επισκέπτες των πομακικών χωριών. Δείτε. (Δείχνω τα σλάιτς με χωριά.)
Ασχολούνται βασικά με την καπνοκαλλιέργεια, την
κτηνοτροφία και τη δασική εκμετάλλευση. (Δείχνω σλάιτς.)
Μιλούν τη μητρική τους πομακική γλώσσα κι εκφράζουν τα συναισθήματά τους με τα δικά τους πομακικά τραγούδια. (Ακούγονται δείγματα πομακικών τραγουδιών από την
κασέτα. Περιμένω ν’ ακουστούν και συνεχίζω.)
Οι Πομάκοι χορεύουν (όσο
χορεύουν) δικούς τους πομακικούς χορούς.
Δείτε χορούς και μουσικά όργανα. (Δείχνω τα σλάιτς.)
Οι Πομάκισσες ντύνονται με τις
ωραιότατες τοπικές ενδυμασίες τους ή σκεπάζουν το σώμα τους με τον
Μουσουλμανικό φερετζέ (το μαύρο σαν παπαδίστικο ράσο φόρεμα). Το κεφάλι τους το
καλύπτουν (κρύβουν τα μαλλιά τους) με μαντήλι. Οι άνδρες καλύπτουν το κεφάλι με
σκούφο (σάπκα) ή με σαρίκι. Δείτε. (Δείχνω τα σλάιτς)
Οι Πομάκοι διατηρούν ακόμη πολλά από
τα έθιμά τους. (Δείχνω
τα τελευταία σλάιτς).
Οι Πομάκοι αγαπούν τον τόπο τους,
την ελευθερία και την Μουσουλμανική
θρησκεία τους.
Οι περισσότεροι ζουν φτωχικά
πάνω στα οροπέδια, στις βουνοπλαγιές και
μέσα στις κοιλάδες της Ροδόπης, μακριά από τις πόλεις και το σύγχρονο
πολιτισμό, αλλά είναι υγιείς, εργατικοί, φιλότιμοι, προσαρμοστικοί και φιλήσυχοι
άνθρωποι.
Τα ονόματα των Πομάκων
Οι Βούλγαροι λέγουν ότι το όνομα
Πομάκοι προέρχεται από το ρήμα της βουλγαρικής και πομακικής γλώσσας πομάγκαμ
(βοηθώ) και δόθηκε από τους Τούρκους γιατί οι Πομάκοι τους πρόσφεραν εξαιρετική
στρατιωτική βοήθεια ενάντια στους Βουλγάρους.
Εννοούν τη βοήθεια που πρόσφεραν οι Πομάκοι στους Τούρκους για την
καταστολή της βουλγαρικής επανάστασης του 1876 (Μπατάκ). Όμως το όνομα ΠΟΜΑΚΟΙ αναφέρεται και νωρίτερα
από το 1876. Πάντως ευρεία χρήση του
ονόματος αυτού γίνεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Από ελληνικής πλευράς διατυπώθηκαν
απόψεις πως η λέξη ΠΟΜΑΚΟΣ προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη ΠΟΜΑΞ, που
σημαίνει πότης, ιδιότητα που χαρακτήριζε
τους αρχαίους Θράκες ή πως προέρχεται από τη λέξη Πόμα, αρχαία πόλη της Θράκης,
ή ακόμα πως είναι παραφθορά της λέξης απόμαχος (των εκστρατειών του Μ.
Αλεξάνδρου). Καμιά όμως δεν είναι επιβεβαιωμένη.
Οι Πομάκοι ονομάζονται και ΑΓΡΙΑΝ(ΕΣ) ή ΑΧΡΙΑΝ(ΕΣ).
Στ' αρχαία χρόνια ονομάζονταν Αγριάνες, Αγρίαι, Αγράιοι και Αγριείς. Ήταν
λαός πολεμικός και φιλελεύθερος. Φημίζονταν ως επιδέξιοι ακοντιστές και ως
τέτοιοι κατατάσσονταν ως μισθοφόροι στους Οδρύσες, στους Αθηναίους, στους
Μακεδόνες και Ρωμαίους. Το όνομα Αγριάνες είναι καθαρά ελληνικό μας πληροφορεί
ο Θουκυδίδης. Ήταν πασίγνωστοι συγγενείς
με τους άλλους Έλληνες, Αρία ή ινδοευρωπαϊκή φυλή, με το λευκό και κοκκινωπό
δέρμα, τα γαλανά συνήθως μάτια και την ευρωπαϊκή κατατομή εξελληνίστηκαν
εντελώς με την ίδρυση από τους Ίωνες, τους Αθηναίους και τους άλλους
νοτιοελλαδίτες των αποικιών στις θρακικές παραλίες (600-356π.Χ.) . Τότε η
ελληνική γλώσσα, η ελληνική θρησκεία κι ο ελληνικός πολιτισμός διαδόθηκαν,
επικράτησαν και αφομοιώθηκαν από τους Θρακιώτες Έλληνες. Από τον 4ο αιώνα π.Χ.
τα σύνορα της ελληνικής γλώσσας βρίσκονται στον Αίμο και Θράκες δεν υπάρχουν
παρά μόνο Έλληνες πια.
Το όνομα Αχριάν(ες)
ίσως αποτελεί εξέλιξη του ονόματος Αγριάνες μπορεί όμως να είναι και παράγωγο
του ονόματος Αχριδώ. Στα χρόνια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας η
Ροδόπη ή ένα τμήμα της ονομαζόταν και Αχριδώ
ή Αχριδός. .
Οι Τούρκοι ονόμαζαν τους Πομάκους
Αχριάν (αντί Αγριάν;) ή γιατί ήταν οι κάτοικοι της Αχριδώς ή υβριστικά. Κι αυτό
γιατί στην τουρκική γλώσσα η λέξη αχριάν σημαίνει αχρείος, βρώμικος, σιχαμερός,
Ακόμα και σήμερα συνοικία της παλιάς Ξάνθης
ονομάζεται "Αχριάν μααλέ".
γιατί σ' αυτή τη συνοικία κατοικούσαν ή υποχρεώνονταν να κατοικήσουν οι
"Αχριάν" (Αχριάνες)
Οι ονομασίες Αχριάν(ες) και
"Αχριάν μααλέ" καθιερώθηκαν
στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Οι Έλληνες
χρησιμοποιούμε τα ονόματα των Πομάκων όπως τα βρήκαμε και σε καμιά
περίπτωση υβριστικά.
Το λέω αυτό γιατί οι Τούρκοι
θέλοντας να επιβάλουν στους Πομάκους να ονομάζονται Τούρκοι υποτιμούν και
συκοφαντούν το όνομα Πομάκοι και προπαγανδίζουν σε βάρος αυτών που το
χρησιμοποιούν.
Καταγωγή των Πομάκων
Ποια φυλή αποτελούν και ποιας
εθνότητας είναι οι Πομάκοι;
Οι Βούλγαροι τους λέγουν Βουλγάρους
και στηρίζονται στο γλωσσικό ιδίωμα που μιλούν
οι Πομάκοι. Για τους Βουλγάρους
οι Πομάκοι είναι εξισλαμισθέντες Βούλγαροι και η γλώσσα των Πομάκων είναι
βουλγαρική.
Οι Τούρκοι, τελευταία (για πρώτη φορά το 1919), τους λέγουν Τούρκους.
Σε πρόσφατη (Ιούνιος Ι997) συνομιλία μας ο Ντελί Χουσεΐν,
πρώην μαθητής μου στο Μουσουλμανικό Ιεροσπουδαστήριο Εχίνου και τώρα ιμάμης
(ιερέας) στο χωριό Γοργόνα Ξάνθης, υποστήριξε τη θεωρία ότι οι Πομάκοι είναι
απόγονοι των Πετσενέγων και άρα είναι τουρκικής καταγωγής.
Αυτή τη θεωρία κυκλοφορούν ανάμεσα
στους Πομάκους οι εκφραστές της τουρκικής προπαγάνδας.
Ο Ντελί Χουσεΐν με παρέπεμψε για επιβεβαίωση της θεωρίας
του σε κάποια ελληνική εγκυκλοπαίδεια, λήμμα ΠΟΜΑΚΟΙ, όπου πιθανολογείται ότι
οι Πομάκοι κατάγονται από τους Πετσενέγους. Όμως αυτό δε στηρίζεται πουθενά και
ο Φαΐκ Μπέι (βουλευτής Ανδριανουπόλεως), που πρώτος διατύπωσε αυτή τη θεωρία
(στις συζητήσεις μετά τους Βαλκανικούς πολέμους) δεν προσκόμισε κανένα
αποδεικτικό στοιχείο. Διαβάζοντας εξάλλου στην
"ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ" του Κ. ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ τ. 4 σελ
290-293, 406, 451, 515) διαπιστώνουμε
ότι οι Πετσενέγοι ήταν επιδρομείς, που εξολοθρεύτηκαν στις συγκρούσεις περί την
Σαρδικήν ή Σόφια (Διάμπολιν ή Ιάμπολιν 1049), Βουλγαρία(1079), Λεβούνιο ή
Λιβούνιο (1091) και αλλού(1121). Δεν αναφέρεται καμιά εγκατάσταση Πετσενέγων
στη Ροδόπη ή στη Θράκη.
Τι λέγουν οι ίδιοι οι Πομάκοι για την καταγωγή τους;
Ορισμένοι από τους Πομάκους,
ταυτίζοντας τη θρησκεία με την εθνότητα, ισχυρίζονται ότι είναι Τούρκοι. Στην
κατηγορία αυτή ανήκουν οι Πομάκοι εκείνοι, που σαν έγιναν Μουσουλμάνοι νόμισαν
ότι έγιναν και Τούρκοι. Σ' αυτό βοήθησε
και το εξής γεγονός:
Στην διάρκεια της Τουρκοκρατίας οι σκλάβοι
Χριστιανοί, κυρίως οι Χριστιανοί Έλληνες, ονόμαζαν Τούρκο κάθε Μουσουλμάνο.
Επειδή λοιπόν οι Πομάκοι ήταν Μουσουλμάνοι, οι σκλάβοι Χριστιανοί τους
θεωρούσαν και τους ονόμαζαν Τούρκους. Το λάθος αυτό δυστυχώς συνεχίζεται ακόμη
και σήμερα. Πολλοί Έλληνες ονομάζουν Τούρκους τους Μουσουλμάνους. Αυτό στην περίπτωση των
Πομάκων έχει σημασία. Αφού οι Τούρκοι αλλά και οι Έλληνες μας λέγουν Τούρκους, άρα είμαστε Τούρκοι,
συμπεραίνουν.
Πριν από ένα χρόνο στη διάρκεια μιας επίσκεψής μου στον
Κένταυρο, πομακικό χωριό του νομού Ξάνθης, ο ιμάμης του χωριού μου είπε ότι και
οι Μουσουλμάνοι της Βoσνίας είναι Τούρκοι. Στήριξε τον ισχυρισμό του στο ότι ο Μ. Παπακωνσταντίου,τ. υπουργός των
Εξωτερικών (σε κάποια συνέντευξή του από την τηλεόραση) ονόμασε τους Μουσουλμάνους της Βοσνίας Τούρκους της
Βοσνίας. Βεβαιότατα ο κ. Παπακωνσταντίνου εννοούσε τους Μουσουλμάνους της
Βοσνίας κι όμως. . .
Άλλοι πάλι από τους Πομάκους είναι μπερδεμένοι. Δεν
είναι σίγουροι και δεν εκφράζονται με βεβαιότητα.
-Είμαστε Μουσουλμάνοι , λέγουν, και τη
θρησκεία μας την έδωσαν οι Τούρκοι. Γι' αυτό συμπαθούμε τους Τούρκους. Όμως δε
σημαίνει αυτό πως είμαστε και Τούρκοι. Άλλο Τούρκοι, άλλο Μουσουλμάνοι.
Μουσουλμάνοι είναι και οι Άραβες και οι Πέρσες και οι Πακιστανοί, δεν είναι
όμως Τούρκοι. Όπως Χριστιανοί είναι και
οι Ρώσοι και οι Άγγλοι, όμως δεν είναι Έλληνες.
Η πλειοψηφία πάντως των Πομάκων
(τουλάχιστον ως το 1970) υποστήριζε την
ελληνική καταγωγή τους από τη φυλή των Αγριάνων. Αυτό υποστήριξαν και οι
εκπρόσωποι των Πομάκων το 1945-1946, όταν πήγαν στο Παρίσι και στην Ουάσιγκτον
και προσπάθησαν να πετύχουν από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και τους
Αμερικανούς την ένταξή τους (και των Πομάκων της Βουλγαρίας δηλαδή) στην
Ελλάδα.
Το ότι οι Πομάκοι δεν είναι Τούρκοι
και ξεχώριζαν απ' αυτούς διαπιστώνεται και από δημοτικά πομακικά
τραγούδια: Ακούμε από απόσπασμα
πομακικού τραγουδιού:
Ακούσατε, καταλάβατε τι νέο έγινε;
Οι Τούρκοι πρόσφυγες
γίνονται.
......
Έφυγαν οι Τούρκοι. Οι
Τούρκοι πρόσφυγες γίνονται.
Στους Τούρκους ήρθε βαριά η
προσφυγιά.
Οι Πομάκοι τραγουδώντας λέγουν: "Έφυγαν οι Τούρκοι". "Οι
Τούρκοι γίνονται πρόσφυγες", δηλαδή οι Πομάκοι μένουν. Οι Πομάκοι δεν είναι Τούρκοι.
Το τραγούδι αναφέρεται στην περίοδο μετά τη Συνθήκη του
Αγίου Στεφάνου (1878), όταν η περιοχή
της βόρειας Θράκης (Αν. Ρουμελίας) παραχωρήθηκε στους Βουλγάρους. Τότε οι
Τούρκοι εγκατέλειψαν την περιοχή και έγιναν πρόσφυγες.
Και σε άλλο, ερωτικό, πομακικό
τραγούδι ακούμε:
Εγώ να έρθω κοντά σου δεν
μπορώ,
γιατί βοσκάω τούρκικα άλογα,
τούρκικα άλογα και καμήλες.
. . . . . . .
Όμως εμείς θα ελευθερωθούμε.
Θα ελευθερωθούμε και θα
διασκεδάσουμε
στα πράσινα λιβάδια.
Τελικά τι είναι οι Πομάκοι;
Από τη μελέτη των αιματολογικών
αναλύσεων, των χαρακτηριστικών των Πομάκων: ανθρωπολογικών (πρόσωπο, μάτια, μαλλιά, ανάστημα, πόδια) και
πνευματικών (ειλικρίνεια, εργατικότητα, φιλοτιμία, προσαρμοστικότητα) και
ακόμα από τη μελέτη της ιστορίας, της γλώσσας , των λαογραφικών
στοιχείων και γενικά του πολιτισμού των Πομάκων διαπιστώνεται ότι οι
Πομάκοι είναι βαλκανικός λαός. Δεν έχουν τίποτε μογγολικό και δεν είναι
τουρκικής καταγωγής. Οι Πομάκοι δεν έχουν κανένα κοινό χαρακτηριστικό,
εκτός της θρησκείας, με τους Τούρκους.
Οι Έλληνες, άσχετα με τι πιστεύουμε για την καταγωγή των
Πομάκων, τους αφήνουμε να είναι ό,τι
είναι ή ό,τι θέλουν να είναι και τους προσφέρουμε την ελευθερία, το
πολυτιμότατο και ανεκτίμητο αγαθό. Οι Έλληνες πιστεύουμε ότι οι Πομάκοι έχουν
το δικαίωμα να επιλέξουν μόνοι,
αυτούς με τους οποίους θα συμβιώσουν και στο μέλλον.
Ως το 1946 και σε
κρίσιμες στιγμές , όπως στα 1878, στα 1913, στα 1919 και στα 1946 οι Πομάκοι εκδήλωσαν την επιθυμία τους να
ενωθούν και να συμβιώσουν με τους άλλους
Έλληνες.
Αντίθετα οι Τούρκοι, μέσα από τη
Μουσουλμανική θρησκεία τους αλλά και με κάθε μέσο, θεμιτό ή αθέμιτο, με καταπίεση κάθε
μορφής και με τρομοκρατία, κατά τις τελευταίες δεκαετίες κυρίως,
ονομάζουν τους Πομάκους Τούρκους και τους υποχρεώνουν να γίνονται
Τούρκοι.
Σύντομη περίληψη της ιστορίας των Πομάκων
Η
ζωή των Πομάκων πάνω στη Ροδόπη αριθμεί δεκάδες αιώνες. Ορεσίβιοι κτηνοτρόφοι,
σκληροτράχηλοι και σκληραγωγημένοι άντεξαν οι Πομάκοι στις πολυάριθμες κατοχές
και στ' αναρίθμητα βάσανα. Και σώθηκαν και σώζονται.
Ήταν
Θρακοέλληνες δηλ. Έλληνες της Θράκης.
Μιλούσαν
ελληνικά. Όλοι οι κάτοικοι της Βαλκανικής (Ελληνικής) χερσονήσου νότια του
Αίμου και από τον 4ο τουλάχιστο αιώνα π. Χ. μιλούσαν Ελληνικά.
Πίστευαν
στους ίδιους θεούς, συμμαχούσαν και συνεργάζονταν με τους άλλους Έλληνες.
Ιδιαίτερα
καλές ήταν οι σχέσεις τους με τους Μακεδόνες Έλληνες επί Φιλίππου και Μεγάλου
Αλεξάνδρου. Ο βασιλιάς των Αγριάνων
Λάζαρος ήταν στενός φίλος του Μ. Αλεξάνδρου.
Έγιναν
Χριστιανοί όταν ο Χριστιανισμός απλώθηκε
στην Ελληνική (Βαλκανική) χερσόνησο.
Στα
χρόνια της Ελληνικής Βυζαντινής αυτοκρατορίας οι Ροδοπαίοι (Αγριάνες,
Αχριάνες) πάνω στη Ροδόπη, την Αχριδώ,
ζουν ζωή ήσυχη, ελεύθερη ειρηνική. Από τότε όμως που πατούν το πόδι τους οι
Βούλγαροι στην Ελληνική (Βαλκανική) χερσόνησο φυσά πάνω στη Ροδόπη κακός
άνεμος.
Οι
Ροδοπαίοι (Αγριάνες, Αχριάνες, Πομάκοι)
αγωνίζονται στο πλευρό των βυζαντινών
στρατευμάτων. Κι όταν τα σύνορα του Βυζαντινού ελληνικού κράτους, εξ
αιτίας των βουλγαρικών επιδρομών και πολέμων, μεταθέτονται και νοτιότερα από
τον Αίμο, στη Ροδόπη οι ακρίτες Έλληνες Ροδοπαίοι, ως πολιτοφύλακες (λαϊκή
άμυνα) συνεργάζονται με τον τακτικό βυζαντινό στρατό, φυλάγουν τις «κλεισούρες»
και προστατεύουν το πάτριο έδαφος, τα σπίτια τους και τα σύνορα της Βυζαντινής
αυτοκρατορίας.
Το
φρούριο «Σκίτακες» (;), δυτικά της Γλαύκης του Ν. Ξάνθης τους καλύπτει. Τα
γοργά και ευκίνητα πόδια τους τους φέρνουν παντού. Ενώ για να ειδοποιούν τον
τακτικό στρατό επαναλαμβάνουν τις αρχαίες «φρυκτωρίες». Άναβαν δηλ. φωτιές σε
διάφορες βουνοκορφές ορατές η μια από την άλλη και καλούσαν έτσι σε βοήθεια και
ενίσχυση.
Όμως ο ελληνικός βυζαντινός στρατός
δεν προλάβαινε ή δεν μπορούσε πάντα. Γι αυτό οι Ροδοπαίοι γνώρισαν πολλά χρόνια
γεμάτα τρόμο, καταστροφές, δυστυχία,
σκλαβιά, δάκρυα και αγωνία από τους Βουλγάρους.
Εκσλαβίστηκαν γλωσσικά από τους Σλάβους και από τους
Σλαβοβουλγάρους στο τέλος της πρώτης και τις αρχές της δεύτερης χιλιετίας.
Σκλαβώθηκαν
το 1368, όταν η περιοχή τους κυριεύτηκε από τους Οθωμανούς (Τούρκους).
Εξισλαμίστηκαν (έγιναν Μωαμεθανοί) προς το τέλος του 17ου αιώνα (1672) στα
χρόνια της Τουρκοκρατίας, τριακόσια χρόνια μετά την κατάκτηση της περιοχής τους
από τους Τούρκους.
Στη
διάρκεια της Τουρκοκρατίας, 1368-1923,
οι Αγριάνες ονομάστηκαν από τους
Οθωμανούς Τούρκους και Αχριάνες και
Πομάκοι.
Στα
1876 πραγματοποιήθηκε η απελευθερωτική επανάσταση των Βουλγάρων.
Οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν εναντίον τους
φανατισμένους θρησκευτικά Μουσουλμάνους Πομάκους. Οι αγριότητες, βαρβαρότητες
και φρικαλαιότητες που έγιναν τότε (για πρώτη και τελευταία φορά από
Πομάκους) στην πόλη και την περιοχή Μπατάκ από τους
Πομάκους και τους Τούρκους σε βάρος των Χριστιανών Βουλγάρων και Ελλήνων της
Ροδόπης δεν περιγράφονται.
Οπωσδήποτε αυτές οι βάρβαρες πράξεις
των Πομάκων και των Τούρκων συντάραξαν
την κοινή γνώμη της Ευρώπης.
Ακολούθησε
ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1877 και η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου του
1878. Με τη συνθήκη αυτή δημιουργήθηκε η
Μεγάλη Βουλγαρία, μέσα στην οποία εντάχθηκε και η περιοχή των Πομάκων . Οι
Τούρκοι τότε εγκατέλειψαν την περιοχή. Έγιναν πρόσφυγες.
Τον ίδιο χρόνο, 1878,
η Συνθήκη του Βερολίνου ανέτρεψε τη
Συνθήκη του Αγ. Στεφάνου και δημιούργησε την Ανατολική Ρωμυλία (Ρουμελία). Η
περιοχή των Πομάκων μοιράστηκε στην Αν. Ρωμυλία (Ρουμελία) και στην Οθωμανική
αυτοκρατορία (Τουρκία).
Στα 1919 η Συνθήκη του Νεϊγύ καθόρισε τα σημερινά
σύνορα Ελλάδας και Βουλγαρίας. Η περιοχή
των Πομάκων μοιράστηκε στη Βουλγαρία και την Ελλάδα. Αυτή ισχύει και σήμερα.
Τέλος στα 1923 υπογράφηκε η Συνθήκη της Λοζάννης. Αυτή καθόρισε τον ΄Εβρο ανατολικό σύνορο της
Ελλάδας με την Τουρκία. Μέρος της
Συνθήκης της Λοζάννης είναι η Σύμβαση
για την προστασία των δικαιωμάτων των
μειονοτήτων.
Η γλώσσα των Πομάκων
Η σημερινή γλώσσα των Πομάκων
μοιάζει στη δομή της (σύνταξη, γραμματική)
σλαβοβουλγαρική, διαφέρει όμως από τη βουλγαρική γλώσσα και περιέχει
πολλές ελληνικές λέξεις (της παλιάς μητρικής γλώσσας των Πομάκων) όπως και
τουρκικές, κυρίως θρησκευτικού περιεχομένου.
Οι Πομάκοι δεν έγραφαν τη γλώσσα
τους. Δεν είχε δημιουργηθεί γραπτός λόγος της πομακικής γλώσσας και φυσικά δεν
υπήρχαν σ' αυτή και γι' αυτή βιβλία
γραμματικής, συντακτικού, λεξικά, λογοτεχνία.
Τα δικά μου βιβλία:
α
ΠΟΜΑΚΟΙ, οι Μουσουλμάνοι της
Ροδόπης (ιστορία, καταγωγή, γλώσσα, θρησκεία, λαογραφικά
β. ΠΟΜΑΚΟΕΛΛΗΝΙΚΟ
ΛΕΞΙΚΟ,
γ. ΕΛΛΗΝΟΠΟΜΑΚΙΚΟ
ΛΕΞΙΚΟ και
δ. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ
ΠΟΜΑΚΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ με φράσεις και κείμενα, που κυκλοφόρησαν το 1995 και το 1996,
αποτελούν μια πρώτη βασική βιβλιοθήκη για τον πολιτισμό και τη γλώσσα των
Πομάκων. Ήδη εκδόθηκε και αναγνωστικό
για τη διδασκαλία της πομακικής γλώσσας. Θα
εισαχθεί όμως, προαιρετικά έστω, η διδασκαλία της πομακικής γλώσσας στα
πομακικά σχολεία; Αμφιβάλλω. Θα
γράφουν στο εξής τη γλώσσα τους οι Πομάκοι; Δεν το ξέρω. Ξέρω όμως ότι τώρα
οι Πομάκοι έχουν τη δυνατότητα να διδάσκονται και να καλλιεργούν τη μητρική
τους γλώσσα.
Οι λέξεις (δάνεια) της τουρκικής
γλώσσας είναι νέα στοιχεία στην πομακική γλώσσα. Ενσωματώθηκαν στη διάρκεια της
μακραίωνης τουρκικής κατοχής και αποτελούν κατά μεγάλο μέρος θρησκευτικούς
όρους και ονόματα που προέρχονται:
Από την αραβική γλώσσα και τη
Μουσουλμανική θρησκεία, όπως: Αλλάχ (Allah)
Θεός, Μοαμέτ (Moamet) Μωάμεθ, Ισλάμ (Islam) εγκατάλειψη στο Θεό,
υποταγή στη θέληση του Θεού, μουσουλμανοσύνη, Μουσλεμάν (Musleman) Μουσουλμάνος, πιστός, αφοσιωμένος, Κουράν (Kuran) Κοράνιο, το Ευαγγέλιο
των Μουσουλμάνων και
Από
την ιουδαϊκή και Χριστιανική θρησκεία, όπως: Αντέμ (Adem) Αδάμ, Ιμπράμ
(Ibram) Αβραάμ, Μουσά (Musa) Μωυσής,
Ισά (Isa) Ιησούς, Μεριέμ (Meriem) Μαρία κλπ.
Πρέπει να υπογραμμισθεί εδώ ότι τα βαφτιστικά ονόματα των
Πομάκων είναι μόνο αραβο-μουσουλμανικής και ιουδαϊκο-χριστιανικής προέλευσης.
Δεν είναι τουρκικά. Μαρτυρούν τον πρόσφατο σχετικά εξισλαμισμό τους και ακόμα
το γεγονός ότι αυτά αντικατέστησαν εύκολα τα προηγούμενα Χριστιανικά τους
ονόματα.
Μόνο κατά τα τελευταία χρόνια
ορισμένοι Πομάκοι δίνουν στα παιδιά τους και μη Μουσουλμανικά, δηλαδή τουρκικά
ονόματα.
Δάνεια της τουρκικής γλώσσας στην
πομακική είναι και οι αριθμοί από το πέντε και πάνω.
Αντίθετα με τις τουρκικές οι
ελληνικές λέξεις βρίσκονται στη βάση, στα θεμέλια της πομακικής γλώσσας.
Αποτελούν συνήθως τις ρίζες πομακικών λέξεων (βασικές λέξεις, ρήματα κλπ.) κι
έχουν προσαρμοστεί στη γραμματική της πομακικής γλώσσας: Ακούστε παραδείγματα:
άιντε (ajde) άιντε, αλά (ala) αλλά, αποτίκ (apotik) αποθήκη, αρέσβαμ
(aresvam) αρέσω, αργκάτιν (argatin)
εργάτης, αρνίσβαμ (arnisvam)
αρνούμαι, βουγιέ (vuje) βουή, βουρκουζούν (vurkuzun) βρακοζώνη, βρις (vris) βρύση, γκονίγε (gonije) γωνία, γουντίγε
(gudije) γουδί, εγκίστρα (egistra)
άγκιστρο, ζαφτάσομ (zaftasom)
προφταίνω, κάντε (kade) κάδος, κεντίσαβομ και κεντίσαμ (kendisavom και
kendisam) κεντώ, λάχνα (lahna)
λάχανο, λιουβάντ (liuvad) λιβάδι, μάντρα (madra) μάντρα, μιέτρου (mietru) μέτρο, ντίπλο (diplo) διπλό, ντρούμ (drum) δρόμος, παναγίρ (panagir) πανηγύρι, πρόγιουμα (projiuma) πρωινό,
πρόγευμα, προυκόπτσουβαμ (prukoptsuvam) προκόπτω, σκουράφ skuraf ξυράφι, σκρίβομ
skrivom κρύβω, πλέταμ pletam πλέκω, τεμέλ temel θεμέλιο τρεντράφελ (trendrafel) τριαντάφυλλο, φουστάν (fustan) φουστάνι, χαρίσβαμ (harisvam), χαρίζω και
χιλιάδες άλλες.
Οι Ελληνικές λέξεις δεν αποτελούν δάνεια της ελληνικής
προς την πομακική, αλλά είναι απομεινάρια της αρχαίας και της βυζαντινής
ελληνικής, της πρώτης γλώσσας των Πομάκων πριν
δεχτούν αυτοί τις γλωσσικές επιδράσεις των σλαβοβουλγάρων.
Η Θρησκεία των Πομάκων
Οι Ροδοπαίοι (Αγριάνες, Αχριάνες,
Πομάκοι) ήταν Χριστιανοί. Το γεγονός αυτό μαρτυρούν εκτός των άλλων και
πομακικά δημοτικά τραγούδια.
"Κόρη μου, καλέ μάνα
μου,
τι έχεις και ξαπλώνεις;
Άρρωστη είμαι, άρρωστη,
μάνα.
Εννιά χρόνια είμαι άτεκνη.
Άντε ,μάνα, να με πας στο
μοναστήρι ο καλόγερος να με δει. .
."
Στα πομακικά δημοτικά τραγούδια
χρησιμοποιούνται Χριστιανικά ονόματα, όπως Μανόλης,
Γιώργης, Γιώργαινα, Μαρία. . .
Πολλά είναι επίσης τα τοπωνύμια, που
μαρτυρούν την προηγούμενη, Χριστιανική, θρησκεία των Πομάκων: κιλσέ (εκκλησία), τσόρκβα (εκκλησία),
παπάτσκο, Κόστοβο, Παπίκιο, Μανόλεβο, Σταματάτσκοβο, Τεοτόκου, Κουσταντίν,
Μαρίνα, Σταμάτμος, Μανόλτσοβα, Γιαβάνοβο κλπ.
Οι Πομάκοι, που ήταν Χριστιανοί επί χίλια χρόνια (και παρέμειναν Χριστιανοί
τριακόσια χρόνια μετά την τουρκική κατάκτηση),
αλλαξοπίστησαν και από Χριστιανοί ομαδικά μάλιστα έγιναν
Μουσουλμάνοι. Πώς πρέπει να εξηγηθεί η
ομαδική αυτή αλλαξοπιστία τους;
Νομίζω πως θα πρέπει ν’ αποδώσουμε
αυτό το γεγονός κυρίως στο ότι οι Αγριάνες / Αχριάνες / Πομάκοι κάτω από τον
αβάσταχτο τουρκικό ζυγό δεν άντεξαν άλλο τα δεινά της δουλείας στους Τούρκους,
ενώ ταυτόχρονα ζήλεψαν και την
"αγάδικη" ζωή των Πομάκων εκείνων που έγιναν πρωτύτερα
Μουσουλμάνοι.
Βαρέθηκαν όμως εξ ίσου και την τρομοκρατία των
Βουλγάρων, που καθώς πάτησαν το πόδι τους στη Ελληνική (Βαλκανική ) χερσόνησο
(στη διάρκεια και της Βυζαντινής κυριαρχίας και της Τουρκοκρατίας) δεν τους
άφηναν να δούν άσπρη μέρα, χαμόγελο στα
χείλη τους.
Στην απερίγραπτη βουλγαρική
καταπίεση και τρομοκρατία οφείλεται κατά κύριο λόγο και ο γλωσσικός
εκβουλγαρισμός των Πομάκων.
Σαν Μουσουλμάνοι κάτω από την
οθωμανική κυριαρχία, έλπισαν οι Πομάκοι,
θα ζούσαν καλύτερα.
Πομάκοι και Χριστιανοί
Έλληνες
Οι σχέσεις ανάμεσα στους Πομάκους
και τους Χριστιανούς Έλληνες της Θράκης είναι πολύ καλές. Πάντα είχαμε καλές σχέσεις μαζί τους. Ποτέ δε
συγκρουσθήκαμε. Οι Έλληνες θεωρούμε Έλληνες
τους Πομάκους και τους συμπαθούμε. Αυτό το αισθάνονται οι Πομάκοι και το
ανταποδίδουν.
Χρειάζεται όμως να
τους πλησιάσουμε ακόμη περισσότερο, να τους γνωρίσουμε σε βάθος, να νιώσουν κι
αυτοί πιο πολύ το ενδιαφέρον μας και τις καλές διαθέσεις μας.
Πομάκοι και Βούλγαροι
Οι Βούλγαροι ισχυρίζονται ότι οι
Πομάκοι είναι εξισλαμισθέντες Βούλγαροι.
Οι Πομάκοι όμως δεν αισθάνονται
Βούλγαροι, δε συμπαθούν τους Βουλγάρους, δεν έχουν κάνει ποτέ κάποια προσπάθεια
ούτε εκδήλωσαν την επιθυμία να συμβιώσουν
με τους Βουλγάρους.
Αντίθετα έκαναν ό,τι μπορούσαν για
να γλιτώσουν απ' αυτούς (1878, 1913, 1919, 1946) και χτύπησαν αλύπητα τους
Βουλγάρους στο Μπατάκ το 1876 κατά την επανάσταση των Βουλγάρων ενάντια στους
Τούρκους.
Γιατί
οι Πομάκοι δε συμπαθούν τους Βουλγάρους;
Βασική επιδίωξη των Σλάβων και των Βουλγάρων ήταν πάντα
να αλλοιώσουν τη σύνθεση του
πληθυσμού της Μακεδονίας και της Θράκης, να κατακτήσουν τις ελληνικές αυτές
περιοχές και να βγουν στο Αιγαίο. Γι
αυτό οι Έλληνες ορθόδοξοι Χριστιανοί και οι Αγριάνες (οι Μουσουλμάνοι Πομάκοι)
των περιοχών αυτών έπρεπε να εκδιωχθούν,
να ελαττωθούν, να εξαφανιστούν.
Ιδιαίτερα οι Πομάκοι έπρεπε να αλλαξοπιστήσουν και πάλι, να επιστρέψουν
στο Χριστιανισμό και να εκβουλγαριστούν.
Για το σκοπό αυτό
επιστρατεύθηκαν όλες οι μέθοδοι και όλα τα μέσα. Έτσι κάθε φορά που το
μπορούσαν και στα χρόνια του Μακεδονικού ( και θρακικού) αγώνα (19Ο4-1908, 1912 κ.ε.) οι Βούλγαροι κομιτατζήδες απάνθρωπα,
αψυχολόγητα κι αντιχριστιανικά προσπάθησαν με τη βία ν’ αλλάξουν την πίστη των
Πομάκων, για να πετύχουν τον εκβουλγαρισμό τους. Τους βάπτιζαν ομάδες ομάδες μέσα
σε χειμάρους ή μικρούς ποταμούς ραίνοντάς τους με σάρωθρα. Τους μετονόμαζαν με
Χριστιανικά ονόματα κι όταν σε σχετικές ερωτήσεις δεν έλεγαν οι Πομάκοι τα νέα
ονόματά τους είτε από πείσμα, είτε γιατί τα ξεχνούσαν, τους ξυλοκοπούσαν χωρίς
οίκτο.
Να γιατί οι Πομάκοι δε θέλουν
τους Βουλγάρους. Και να γιατί σε κάθε ευκαιρία (1878, 1913, 1919, 1946) οι
Πομάκοι εκδήλωσαν την αντιπάθειά τους προς τους Βουλγάρους και τη συμπάθειά
τους προς τους Χριστιανούς Έλληνες.
Το γιατί οι Πομάκοι δε συμπαθούν
τους Βουλγάρους, φαίνεται και από τα πομακικά δημοτικά τραγούδια. Σε πομακικό τραγούδι των αρχών του 20ου αιώνα
ακούμε:
Κομιτατζήδες , μαύροι
ληστές,
έναν αδελφό είχα κι αυτόν
τον σκοτώσατε.
Ζαχρίνκο, αρνάκι όμορφο,
νύχτα σφάζαμε και
ξεκοιλιάζαμε
γι αυτό τον αδελφό σου δεν
τον γνωρίσαμε!
Όμως και η συμπεριφορά των Τούρκων
προς τους Πομάκους κατά την ίδια περίοδο δεν ήταν καλύτερη. Γι' αυτό και οι
Πομάκοι φοβούνταν, αγωνιούσαν, κρύβονταν και φυλάγονταν και από τους Βουλγάρους
και από τους Τούρκους. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω δημοτικό τραγούδι:
Σαλίκο, γιε μου Σαλίκο,
Τούρκοι σε ζητούν (καταζητούν) δεν είσαι τους λέγω.
Βούλγαροι ρωτάνε (σε
ψάχνουν) δεν είσαι απαντώ.
Μήπως τσεκούρι σ' έκοψε,
μήπως σφαίρα σε χτύπησε;
Ούτε τσεκούρι μ' έκοψε, ούτε
σφαίρα με χτύπησε.
Αλλά, μητέρα μου, μ' έπιασαν
τέσσερις κομιτατζήδες και ληστές
άναψαν δυο φωτιές και θα με
σούβλιζαν . . .
Και η πομακική γλώσσα έχει
σημαντικές διαφορές από τη βουλγαρική, διαφορές μάλιστα που τη φέρνουν κοντά
και στην ελληνική, π.χ. η βουλγαρική γλώσσα δεν έχει άρθρα και καταλήξεις στα
ονόματα, ενώ η πομακική και η ελληνική έχουν.
Διαμαρτυρήθηκε η βουλγαρική κυβέρνηση προς την ελληνική,
μέσα στο 1996, γιατί στα βιβλία μου γράφω ότι
οι Πομάκοι δεν
είναι Βούλγαροι και ότι
η πομακική γλώσσα δεν είναι η βουλγαρική.
Όμως το πρόβλημα δε δημιουργείται από τους
Έλληνες. Ούτε από τα βιβλία μου. Εγώ γράφω την αλήθεια, περιγράφω την πραγματικότητα. Το πρόβλημα
υπάρχει εξ αιτίας των Τούρκων που αλωνίζουν στα πομακοχώρια (τα ελληνικά και τα
βουλγαρικά) και οι Πομάκοι εκτουρκίζονται ταχύτατα, και χάνονται και για τους
Βουλγάρους και για τους Έλληνες. Ας μην απευθύνουν λοιπόν οι Βούλγαροι τα
παράπονα και τις διαμαρτυρίες τους σε λάθος διεύθυνση. Και ασφαλώς ονειρεύονται
λαγούς με πετραχείλια, οι Βούλγαροι, αν νομίζουν ότι οι Πομάκοι είναι δυνατό να
γίνουν (ή έστω να ξαναγίνουν) Βούλγαροι.
Η Συνθήκη της Λοζάννης
Οι Πομάκοι Έλληνες πολίτες, οι
Πομάκοι δηλαδή της Δυτικής (Ελληνικής) Θράκης αποτελούν μια από τις
Μουσουλμανικές μειονότητες που αναγνωρίζονται και προστατεύονται από τη Συνθήκη
της Λοζάννης.
Οι άλλες Μουσουλμανικές μειονότητες
της Θράκης είναι : οι Τουρκόφωνοι (τους
λένε και Τούρκους και Τουρκογενείς)
54.000 άτομα και οι Αθίγγανοι 22.000 άτομα..
Ως γνωστόν οι Μουσουλμανικές
μειονότητες της Θράκης εξαιρέθηκαν από την ανταλλαγή του 1923 σ' αντιστάθμισμα
των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, της
Ίμβρου και της Τενέδου.
Η Συνθήκη της Λοζάννης υπογράφηκε το
1923 μετά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο στην
Μ. Ασία.
Με τη Συνθήκη αυτή, άρθρα
37-45, κατοχυρώνονται τα δικαιώματα της
Ελληνικής μειονότητας στην Τουρκία (Ελλήνων Κωνσταντινούπολης, Ίμβρου και
Τενέδου) και των Μουσουλμάνων της Δυτ. Θράκης.
Εδώ θα πρέπει να γίνει μια απαραίτητη διευκρίνιση.
Η Συνθήκη της Λοζάννης μιλάει για Έλληνες της Κωνσταντινούπολης,
της Ίμβρου και Τενέδου και για Μουσουλμανικές μειονότητες στη Δυτ. Θράκη. Στην
Τουρκία αναγνωρίζεται ελληνική (εθνική ), μειονότητα, ενώ στην Ελλάδα
Μουσουλμανικές (θρησκευτικές) μειονότητες, όχι μία, πολλές.
Η Συνθήκη της Λοζάννης και ιδιαίτερα
η Σύμβαση για την προστασία των
δικαιωμάτων των μειονοτήτων τηρήθηκε και τηρείται από το Ελληνικό κράτος. Σε
κάποιες περιπτώσεις μάλιστα, π.χ. το 1951, το 1954-55 και το 1968 η ελληνική
κυβέρνηση παραβίασε τη συνθήκη αυτή σε βάρος της Ελλάδας και για ικανοποίηση ή
προς όφελος της Τουρκίας.
Με τα μορφωτικά πρωτόκολλα των ετών
1951 και 1968 η ελληνική κυβέρνηση αναγνώρισε την τουρκική γλώσσα ως μητρική
γλώσσα των Πομάκων και γλώσσα της εκπαίδευσης όλων των Μουσουλμάνων της Θράκης!
Το 1954 ψηφίστηκε και νόμος για την
εκπαίδευση στα "τουρκικά" σχολεία της "τουρκικής"
μειονότητας.
Το 1954 και 1955 επίσης με
αυστηρότατες διαταγές του Γεν. διοικητή Θράκης Φεσσόπουλου (έπειτα από εντολή
του Προέδρου της Κυβερνήσεως) διατάζονταν
οι Μουσλουλμάνοι της Θράκης (Τουρκόφωνοι, αλλά και οι Πομάκοι και οι
Αθίγγανοι) ν' αντικαταστήσουν τους όρους "Μουσουλμάνος
μουσουλμανικός-ή-ό" με τους "Τούρκος, τουρκικός-ή-ό". Στο εξής ο
Μουσουλμάνος (Πομάκος, Τουρκόφωνος, Αθίγγανος έπρεπε να λέγεται Τούρκος, το
Μουσουλμανικό σχολείο να λέγεται τουρκικό σχολείο, η μουσουλμανική κοινότητα
τουρκική κοινότητα κλπ.
Έτσι κάναμε το εθνικό έγκλημα οι Έλληνες να μετατρέψουμε τους Πομάκους σε Τούρκους,
τις Μουσουλμανικές μειονότητες σε τουρκική μειονότητα.
Και με τις διαταγές της ελληνικής
κυβέρνησης μητρική γλώσσα των Πομάκων γινόταν η τουρκική, που είναι τελείως
άσχετη με την πομακική, την πραγματικά μητρική γλώσσα των Πομάκων.
Η ατυχής, άδικη, παράλογη και
απαράδεκτη αυτή αντιμετώπιση των Πομάκων από την ελληνική κυβέρνηση σόκαρε τους
Μουσουλμάνους Πομάκους.
Και πρέπει εδώ να σημειωθεί το γεγονός ότι οι Πομάκοι
αρνήθηκαν να εκτελέσουν αυτές τις διαταγές και μόνον ένα (του Εχίνου) από τα 76
σχολεία του Ν. Ξάνθης άλλαξε την πινακίδα του.
Μετά από 33 χρόνια (το 1988) αντικαταστάθηκαν οι όροι
"τουρκικός-ή-ό" , ως όροι μη σύμφωνοι προς τη Συνθήκη της Λοζάννης,
με τους όρους "μειονοτικός-ή-ό", π.χ. "μειονοτικό σχολείο".
Το κακό όμως είχε γίνει.
Ζήτησα απαντήσεις στις απορίες μου γιατί η ελληνική
κυβέρνηση έκανε αυτό το λάθος, το εθνικό έγκλημα.
Μου είπαν πως τον καιρό εκείνο
αντιμετωπίζαμε τον από βορρά κομμουνιστικό κίνδυνο, το Σιδηρούν
παραπέτασμα. Κάναμε την παραχώρηση για
να τα έχουμε καλά με την Τουρκία, ν'αντιμετωπίσουμε μαζί τον από βορρά κίνδυνο!
Όμως ο εμφύλιος πόλεμος (και συμμοριτοπόλεμο
τον έλεγαν) είχε τελειώσει το 1949, η αντιμετώπιση του από βορρά κινδύνου ήταν
υπόθεση του ΝΑΤΟ. Και στο ΝΑΤΟ ανήκαμε κι εμείς και η Τουρκία! Γιατί δωρίσαμε τους Πομάκους στους
Τούρκους; Γιατί βάλαμε τον λύκο να
φυλάει τα πρόβατα;
Η
Τουρκία, αντίθετα με την Ελλάδα, όχι
μόνο δεν τήρησε τη συνθήκη της Λοζάννης, όχι μόνο δεν προστάτευσε την ελληνική μειονότητα της Κων/λης, της Ίμβρου
και της Τενέδου, αλλά και πήρε όλα τα σκληρά, βάρβαρα και απάνθρωπα μέτρα κατά
των Ελλήνων με τα οποία εξαφάνισε την ελληνική παρουσία στην Κων/λη και στα δύο
νησιά. Και ενώ εμείς υποχωρούσαμε στις απαιτήσεις της Τουρκίας και προσφέραμε
γην και ύδωρ στον εχθρό οι Τούρκοι το 1955, με αφορμή τον αγώνα της
Ε.Ο.Κ.Α. στην Κύπρο, διέπραξαν τις
γνωστές φρικαλεότητες στην Κων/λη και διέλυσαν και εξαφάνισαν την ελληνική
μειονότητα της Κων/λης και των δύο νησιών. Και βέβαια εξακολουθούν την ίδια τη
γνωστή εδώ και 1.000 χρόνια τακτική τους: Να χτυπούν, να σφάζουν, να
τρομοκρατούν, να προκαλούν, να απειλούν και να προχωρούν.
Πομάκοι και Τούρκοι
Οι Τούρκοι όσους εξισλάμιζαν, στη
διάρκεια της Τουρκοκρατίας, προσπαθούσαν
και να τους εκτουρκίσουν.
Όμως οι Πομάκοι ζώντας στην ορεινή
και απομονωμένη περιοχή τους και χάρη στην πομακική γλώσσα τους, στον ξεχωριστό
πολιτισμό τους και στην αγάπη τους προς αυτό που είναι, διατήρησαν
την ιδιαιτερότητά τους.
Τούρκοι και Πομάκοι έρχονταν σ'
επαφή μόνο σ' ελάχιστες περιπτώσεις, μπροστά στις αρχές και στις ελάχιστες
συναλλαγές. Τούρκοι δεν παντρεύονταν Πομάκισσες, αν και ομόθρησκοι, ούτε οι
Πομάκοι έπαιρναν Τουρκάλες. Γενικά κάτω από την κοινή, την οθωμανική διοίκηση
τίποτε, πέρα από τη θρησκεία, δεν τους ένωνε, δεν τους πλησίαζε.
Από το 1908 και κυρίως από 1923 άρχισε και συνεχίζεται
μια αδυσώπητη τουρκική προπαγάνδα εκτουρκισμού όλων των Μουσουλμάνων τόσο της
Τουρκίας όσο και των βαλκανικών κρατών και εξαφάνισης κάθε στοιχείου μη
τουρκικού, έστω και παλαιομουσουλμανικού.
Σήμερα σε κάθε πομακικό χωριό υπάρχουν εγκάθετοι της
τουρκικής προπαγάνδας, μισθοδοτούμενοι από το τουρκικό προξενείο, γκρίζοι
λύκοι, που διαβιούν στα καφενεία κι άλλη εργασία δεν έχουν από το να
κατασκοπεύουν τους συγχωριανούς τους, να τους εκβιάζουν, να τους τρομοκρατούν,
να τους ελέγχουν, να τους καπελώνουν, να τους επηρεάζουν.
Οι ίδιοι ελέγχουν
και τους Χριστιανούς και οποιουσδήποτε άλλους επισκέπτες των πομακικών χωριών.
Διαστρεβλώνουν τα λόγια και τις προθέσεις τους, τους αντιμετωπίζουν εχθρικά και
δεν αφήνουν να περάσει στους Πομάκους τίποτε αντίθετο στην τουρκική προπαγάνδα.
Βεβαιότατα επιδίωξη της τουρκικής
προπαγάνδας είναι να εκτουρκίσει τους Πομάκους για να τους χρησιμοποιήσει μαζί
με τους άλλους Μουσουλμάνους ως συμπαγή μάζα για να διεκδικήσει τη Θράκη,
Ελληνική και Βουλγαρική.
Οι
Τούρκοι απειλούν ολοφάνερα τη Θράκη. Απειλούν
και τρομοκρατούν κάθε Πομάκο που διαφοροποιείται και δεν ακολουθεί τις
υποδείξεις των Τούρκων εγκαθέτων. Πρόσφατα επιδίωξαν να τρομοκρατήσουν Πομάκο
συνεργάτη μου κατηγορώντας τον ότι συνεργαζόμενος μαζί μου «πουλά τη Θράκη».
Και για του λόγου το ασφαλές:
Στη διακήρυξη του εθνικού όρκου των
Τούρκων ο Κεμάλ Ατατούρκ, το 1920, αναφέρει:
"Σκοπός μας είναι η Δυτ. Θράκη
να παραμείνει στα τουρκικά χέρια σαν ενιαίο σύνολο και σε κατάλληλο χρόνο και
ευκαιρία να ενωθεί με τη Μητέρα Πατρίδα. Εμείς Δε μπορούμε να δεχτούμε την
απαλλοτρίωση του τουρκικού αυτού τμήματος. Οι αδελφοί μας της Δυτ. Θράκης σε
πρώτο βήμα πρέπει να αγωνιστούν για να κερδίσουν την ανεξαρτησία και αυτονομία
της Δυτ. Θράκης".
Αυτός είναι ο στόχος των Τούρκων και
για την πραγματοποίηση αυτού του στόχου τους οι Τούρκοι επιδιώκουν (και
πετυχαίνουν ως ένα σημείο) να εκτουρκίζουν τους Πομάκους και τους Αθίγγανους
της Θράκης.
Συγκεκριμένα, όσον αφορά τους Πομάκους, η τουρκική
προπαγάνδα πολεμά τα παραδοσιακά στοιχεία, που συνδέουν τους Πομάκους με το
παρελθόν τους, με τον ίδιο τον εαυτό τους:
Εκκλησίες, παρεκκλήσια, παλιές θρησκευτικές Χριστιανικές συνήθειες,
έθιμα, ενδυμασία, δημοτικά τραγούδια, δημοτικοί χοροί, γιορτές μη
Μουσουλμανικές, γλώσσα, παραδόσεις, ακόμα και το όνομά τους, ΠΟΜΑΚΟΙ,
βρίσκονται συνεχώς στο στόχαστρό της. Όλ' αυτά συκοφαντούνται, υποβαθμίζονται,
υποτιμούνται, καταπολεμούνται, καταργούνται
και εξαφανίζονται..
Παρ' όλα αυτά οι Πομάκοι
διατηρούν ακόμα την φυλετική τους
ιδιαιτερότητα. Ως πότε όμως;
Οι επιδιώξεις της τουρκικής πολιτικής στη Θράκη
Συγκεκριμένα στη Θράκη η τουρκική
πολιτική σήμερα επιδιώκει:
α. Δημογραφική αύξηση του Μουσουλμανικού στοιχείου με τον εκτουρκισμό
των Πομάκων και την παραμονή όλων των
Μουσουλμάνων στη Θράκη.
Μέσα σ' αυτή την επιδίωξη εντάσσεται
και η λυσσώδης προσπάθεια των Τούρκων να καταργηθεί στην ελληνική νομοθεσία το
άρθρο 19.
Με την, πραγματοποιηθείσα ήδη,
κατάργηση αυτού του άρθρου οι Τούρκοι προσδοκούν να επαναφέρουν στη Θράκη
πολλούς Μουσουλμάνους από τους οποίους, με βάση αυτό το άρθρο, αφαιρέθηκε η
ελληνική ιθαγένεια και βρίσκονται έξω από την Ελλάδα, κυρίως στην Τουρκία.
Επιδιώκουν επίσης, οι Τούρκοι,
β. Δημιουργία και ανάπτυξη φανατισμού και μίσους
κατά των Χριστιανών Ελλήνων.
γ. Οργάνωση όλων των Μουσουλμάνων της Θράκης σε μια ενιαία, πολυπληθή, υπάκοη
(στις εντολές της τουρκικής κυβέρνησης) τουρκική μειονότητα.
δ. Οικονομική και τηλεοπτική διείσδυση και
επικράτηση.
ε. Έμμεση κυριαρχία στη Θράκη μέσω του
Τουρκικού προξενείου Κομοτηνής.
στ.
Ανεξαρτησία, αυτονόμηση πρώτα και ένωση με την Τουρκία σ' επόμενη φάση.
Έπειτ' απ' όλ' αυτά
προβάλλει το ερώτημα: εμείς τι
κάνουμε;
Κυρίες και Κύριοι
Απ' όσα ειπώθηκαν προηγουμένως για να περιγραφούν οι
Πομάκοι και η σημασία που έχουν στο μειονοτικό πρόβλημα της Πατρίδας μας στη
Θράκη διαπιστώνεται η ανάγκη άμυνας, αντίδρασης και δράσης μας στη Θράκη.
Και κύριοι στόχοι μας πρέπει να
είναι:
α.
Εμπέδωση αισθήματος ασφάλειας στους Χριστιανούς, αλλά και στους Πομάκους της
Θράκης.
β.
Εξασφάλιση εργασίας, κατοικίας, περίθαλψης κλπ. στη Θράκη, ώστε να γίνει
ελκυστική για νέους, αλλά και για τους
τωρινούς της κατοίκους. Μ' άλλα λόγια είναι απαραίτητη η δημιουργία ή βελτίωση
των προϋποθέσεων για να επανεγκατασταθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι Θρακιώτες
και να εγκατασταθούν στη Θράκη πολλοί
Έλληνες Χριστιανοί πρόσφυγες από το εσωτερικό ή το εξωτερικό.
Οι Χριστιανοί Έλληνες κάνουν λίγα παιδιά,
μεταναστεύουν κι όλα (στο εσωτερικό και
το εξωτερικό) και ο χριστιανοελληνικός πληθυσμός της Θράκης ελαττώνεται γρήγορα. Είναι λοιπόν επείγουσα η ανάγκη να συγκρατηθεί και να αυξηθεί εντυπωσιακά
( μέχρι να είναι διπλάσιος και τριπλάσιος του Μουσουλμανικού) ο χριστιανοελληνικός πληθυσμός στη Θράκη.
Μέριμνά μας ακόμα πρέπει να είναι: η ενημέρωση όλων
στο Εσωτερικό και Εξωτερικό: για το ότι οι Πομάκοι δεν είναι Τούρκοι,
για τις παραβιάσεις της Συνθήκης τη
Λοζάννης από τους Τούρκους,
για τις απειλές και τις
επιδιώξεις της Τουρκίας.
Καθήκον μας τέλος πρέπει να είναι:
ο
διαχωρισμός των Μουσουλμάνων Πομάκων και Αθιγγάνων από τους Τουρκόφωνους της
Θράκης. Δεν πρέπει να γίνεται λόγος για
Τούρκους και τουρκική μειονότητα, αλλά για Μουσουλμάνους και Μουσουλμανικές
μειονότητες της Θράκης.
Και βέβαια
Διαρκής και ασταμάτητη πρέπει να είναι η επαγρύπνηση και
εγρήγορσή μας.
Η καρδιά μας πρέπει να χτυπά στη Θράκη (και στο Αιγαίο
βέβαια και στην Κύπρο), γιατί στα ανατολικά
σύνορα της Πατρίδας μας χτυπά η καρδιά της Ελλάδας.
Κυρίες, Κύριοι
Είχαμε την ατυχία να βρίσκεται στα
σύνορά μας ένας κακός γείτονας. Μακάρι να μην υπήρχε. Αφού όμως είμαστε καταδικασμένοι να ζήσουμε κοντά του, κάνουμε, θα
κάνουμε, πρέπει να κάνουμε ό,τι καλύτερο για να τον αντιμετωπίσουμε και να
προστατεύσουμε την Πατρίδα μας, την κληρονομιά μας, τη ζωή μας. Πιστεύω ότι θα
τα καταφέρουμε.
Σας ευχαριστώ. 