Χαιρετισμός μου στην παρουσίαση του βιβλίου του Νίκου Κόκκα
"Τα πομακοχώρια της Θράκης" (Ν. Κόκκας – Ν. Κωσταντινίδης – Ρ. Μεχμεταλή Εκδόσεις Οδυσσέας 2006)
Κυρίες, Κύριοι, Αγαπητοί φίλοι
Ειλικρινά χαίρομαι πολύ που είμαι και πάλι στην Ξάνθη, που βρίσκομαι ανάμεσά σας. Με την Ξάνθη μ' έχουν δέσει πολλά και σημαντικά γεγονότα της ζωής μου. Από εδώ ξεκίνησα την εκπαιδευτική μου σταδιοδρομία, από εδώ και την έγγαμη ζωή μου. Εδώ έκαμα πολλές γνωριμίες και απόχτησα εκλεκτούς φίλους. Εδώ γνώρισα και συμπάθησα τους Πομάκους.
Όμως η πρόσκληση του Νίκου Κόκκα να παρευρεθώ σ' αυτή την εκδήλωση υπήρξε για μένα ιδιαίτερα ευχάριστη, γιατί εδώ, μ' αυτή την εκδήλωση, διαπιστώνεται η συνέχεια του έργου, που ξεκίνησα πριν 40 χρόνια και που ευχήθηκα, μέσα από τους προλόγους των βιβλίων μου, να συνεχιστεί, να βελτιωθεί, να ολοκληρωθεί, να τελειοποιηθεί.
Επιτρέψτε μου, να σας αφηγηθώ μερικά σημαντικά γεγονότα, σχετικά με αυτό το έργο μου.
Πρωτογνώρισα τους Πομάκους στις αρχές του 1964, όταν, νεοδιορισμένος δάσκαλος, τοποθετήθηκα σε μουσουλμανικό σχολείο.
Ήθελα; Κανείς δε με ρώτησε!. Μου είπαν:
- "Τοποθετείσαι στο Μουσουλμανικό σχολείο Σπανοτόπου".
Ρώτησα, τι σημαίνει Μουσουλμανικό σχολείο; Μου είπαν:
- "Στους νομούς Ξάνθης και Κομοτηνής έχουμε τη Μουσουλμανική μειονότητα. Αυτή αποτελείται από Τούρκους και Πομάκους. Οι Πομάκοι ζουν στα ορεινά, οι Τούρκοι στα πεδινά. Είναι Μωαμεθανοί κι έχουν δικά τους σχολεία. Σ΄έν' απ' αυτά τα σχολεία τοποθετείσαι σήμερα κι εσύ. ."
-Όμως εγώ . . . είμαι Χριστιανός, διαμαρτυρήθηκα. Είμαι δάσκαλος. Φλογίζομαι από την επιθυμία να γαλουχήσω χριστιανόπουλα! . . . Θέλω να εργαστώ σε Ελληνικό, Χριστιανικό σχολείο. . .
-"Δεν υπάρχουν θέσεις στα Ελληνικά Χριστιανικά σχολεία, μου είπαν. Ή πηγαίνεις στο Μουσουλμανικό σχολείο, που σε τοποθετούμε, ή επιστρέφεις στο σπίτι σου!!!
"Ει δ' αγανακτείς, και σ' αυτόν λυπείς και το φέρον σε φέρει".
Πήρα τη βαλίτσα μου και ξεκίνησα. Προχώρησα όμως απληροφόρητος. Όλοι οι συνάδελφοί μου, αλλά και οι άλλοι δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι, οι επαγγελματίες και, γενικά, όλοι όσοι επικοινωνούσαμε με τους Πομάκους προχωρούσαμε απληροφόρητοι, στα τυφλά. Δεν υπήρχαν τότε σχετικά βιβλία ή άλλα ενημερωτικά βοηθήματα. Και τα λάθη πολλά. Ένα παράδειγμα: Την περίδο της Τουρκοκρατίας, αλλά και μετά, κάθε Μουσουλμάνο, που έβλεπαν οι Χριστιανοί, τον θεωρούσαν Τούρκο. Δεν ήξεραν ότι υπάρχουν και Μουσουλμάνοι που δεν είναι Τούρκοι. Γι' αυτό και τους Πομάκους τους θεωρούσαν Τούρκους. Γι' αυτό και ο πρώην υπουργός των Εξωτερικών της Ελλάδας Μιχάλης Παπακωνσταντίνου έκαμε το λάθος να αποκαλέσει (από την τηλεόραση) Τούρκους τους Μουσουλμάνους της Βοσνίας, που, βέβαια δεν είναι Τούρκοι, αλλά Σέρβοι, Σλάβοι.
Από το 1964, στο Μουσουλμανικό Ιεροσπουδαστήριο Εχίνου συνυπηρετούσα με το γιο του τότε μουφτή Ξάνθης, τον Μουφτήογλου (γιο του Μουφτή) Αγκά Μεχμέτ. Τότε, καθημερινά σχεδόν, έτρεχα από χωριό σε χωριό της πομακικής περιοχής ή συνεργαζόμουν με Πομάκους για φωτογραφίες και για συγκέντρωση λαογραφικού, γλωσσικού και άλλου υλικού. Ο κ. Μουφτήογλου, πληροφορημένος για το έργο, που προσπαθούσα να κάμω, μια μέρα, μου είπε: "Εμείς δε θέλουμε ν' ακούσουμε ούτε τη λέξη Πομάκος κι εσύ θέλεις να γράψεις βιβλίο για τους Πομάκους". Φανταστείτε, Κυρίες και Κύριοι, ποιο έργο διεκπεραίωνε, ποια δουλειά έκαμνε μέσα στην τάξη, ο κ. Μουφτήογλου, τότε, μάλιστα, που ο μουφτής πατέρας του διοικούσε τους Μουσουλμάνους του Νομού Ξάνθης και διόριζε, ως ιμάμηδες στα τζαμιά, απόφοιτους του Μουσουλμανικού Ιεροσπουδαστηρίου Εχίνου.
Το 1970 στο Υπουργείο Βορ Ελλάδος υπουργός ήταν ο Ν. Γκαντώνας. Ο τότε νομάρχης Ξάνθης Κροντήρης και ο φίλος μου γιατρός Ξάνθης Γιάννης Αγκόρτζας του είχαν μιλήσει για το βιβλίο μου: "ΠΟΜΑΚΟΙ οι μουσουλμάνοι της Ροδήπης".
Ο Ν. Γκαντώνας με κάλεσε στη Θεσσαλονίκη.
Πήγα και του παρουσιάστηκα με το βιβλίο δαχτυλογαφημένο και δεμένο, με τις φωτογραφίες κολλημένες στις θέσεις τους, με τη μορφή που θα ήθελα να τυπωθεί το βιβλίο μου. Ο Ν. Γκαντώνας το πήρε στα χέρια του, το ξεφύλλισε, το περιεργάστηκε, διάβασε και κάποια πράγματα και μετά, ανάμεσα σε άλλα, μου είπε:
-"Κύριε Θεοχαρίδη κάματε σπουδαία δουλειά, συγχαρητήρια, σας ευχαριστώ. Θα εκδώσουμε το βιβλίο σας στα Ελληνικά και στα Αγγλικά. Να μάθει ο κόσμος ποιοι είναι οι Πομάκοι. Πηγαίνετε, σας παρακαλώ και στο διπλανό γραφείο να μιλήσετε με τον κύριο Παπούλια, να κανονίσετε και τα της έκδοσης".
Γεμάτος χαρά εγώ πήγα στο γραφείο του Γεωργίου Παπούλια, τότε διευθυντή πολιτικών υποθέσεων στο Υπουργείο Βορ. Ελλάδος, αργότερα υφυπουργό Εξωτερικών στην Κυβέρνηση Μητσωτάκη. Ξεφύλλισε κι αυτός το βιβλίο, διάβασε κάποια θέματα, επαίνεσε την προσπάθειά μου. Μου έκαμε και την εξής ερώτηση:
-"Δε νομίζετε, κ. Θεοχαρίδη, ότι, αν εκδώσουμε το βιβλίο σας αυτό, θα δημιουργηθούν αντιδράσεις από την πλευρά της Τουρκίας;"
-Γιατί; ρώτησα εγώ.
-Γιατί γράφετε ότι οι Πομάκοι δεν είναι Τούρκοι.
-Μα αυτή είναι η πραγματικότητα, η επιστημονική αλήθεια, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να αντικρούει του λόγου αυτού το αληθές, είπα.
-Καλά, κ. Θεοχαρίδη, πηγαίνετε. Θα δούμε τι θα κάνουμε.
Έφυγα από το γραφείο του κ. Παπούλια πολύ προβληματισμένος, ανήσυχος, στενοχωρημένος.
Το βιβλίο δεν εκδόθηκε. Γιατί όμως;
Η επόμενη παράγραφος δίνει, νομίζω, την εξήγηση.
Το 1951, έπειτα από απαίτηση της τουρκικής κυβέρνησης, υπογράφηκε το μορφωτικό πρωτόκολλο με το οποίο επιβαλόταν η τουρκική γλώσσα ως μητρική γλώσσα των Πομάκων!!! Το 1968 ένα δεύτερο μορφωτικό πρωτόκολλο επιβεβαίωσε και ανανέωσε το πρώτο: Τουρκία και Ελλάδα αποφάσισαν για τον προσανατολισμό και το μέλλον των Πομάκων, χωρίς να τους ρωτήσουν, χωρίς ούτε καν να τους ενημερώσουν. Αληθινά, αφάνταστη η σκληρότητα σε βάρος των Πομάκων.
Μετά την υπογραφή αυτών των πρωτοκόλλων, μόνο η Τουρκία μπορούσε "να γυρίσει το ποτάμι προς τα οπίσω"; Όμως αυτή άλλα είχε στο νου της. . .
Στη διάρκεια του 1971, μου τηλεφώνησε και κάποιος από το Υπουργείο Εξωτερικών, ο σύμβουλος Κιτσαράς. Μεταξύ άλλων μου έκαμε και την εξής ερώτηση:
-"Κύριε Θεοχαρίδη, έχετε τη γνώμη πως είναι δυνατόν οι Πομάκοι να γίνουν Έλληνες";
-Στο βιβλίο μου, κ. Κιτσαρά, γράφω ότι οι Πομάκοι, άσχετα με την καταγωγή τους, είναι Έλληνες πολίτες. Οι Έλληνες αφήνουμε τους Πομάκους να είναι ό,τι είναι ή ό,τι θέλουν αυτοί να είναι. Τους προσφέρουμε έτσι την ελευθερία, το πολυτιμότατο και ανεκτίμητο αγαθό. Δεν έχουμε, ούτε πρέπει να έχουμε άλλη επιδίωξη. Αυτή είναι η απάντησή μου.
Εξ αιτίας των πρωτοκόλλων, που προανέφερα, το βιβλίο μου έμεινε στο χρονοντούλαπο 25 χρόνια, ώσπου το 1994, επιτέλους, τυπώθηκε από το Π.Α.ΚΕ.ΘΡΑ. (Πολιτιστικό, Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης) χάρη στην οικονομική στήριξη προς αυτό του κ. Πρόδρομου Εμφιετζόγλου. Δυο χρόνια μετά, χάρη και πάλι στην εθνική προσφορά του κ. Εμφιετζόγλου, προς τον οποίο εκφράζω και από το βήμα αυτό τις ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη μου, τυπώθηκαν και τα γλωσσικά πομακικά βιβλία μου. Έτσι σχηματίστηκε η πρώτη, η βασική βιβλιοθήκη για τους Πομάκους.
Ακολούθησαν τα βιβλία των Καραχότζα Ριτβάν, Μουμίν Αϊντίν-Ομέρ Χαμδή, Νίκου Κόκκα, Αλή Ρόγγο κ.ά., εξέλιξη καλοδεχούμενη και ευχάριστη.
Έτσι τώρα, υπάρχουν αρκετά βιβλία για τους Πομάκους. Βιβλία, που μας ενημερώνουν και μας βοηθούν να γνωρίσουμε την ιστορία, τη γλώσσα και τον πολιτισμό των Πομάκων, των Μουσουλμάνων αυτών της Ροδόπης.
Όμως το πιο καινούριο, συνοπτικό, εύχρηστο, πλήρες, και καλοτυπωμένο βιβλίο, ένας τέλειος τουριστικός οδηγός για την πομακική περιοχή, είναι το βιβλίο αυτό, των Νίκου Κόκκα, Νίκου Κωνσταντινίδη και Ραχμή Μεχμεταλή. Τίτλος του: "Τα ΠΟΜΑΚΟΧΩΡΙΑ του Νομού Ξάνθης".
Κύριε Κόκκα, κύριε Κωνσταντινίδη, κύριε Μεχμεταλή σας συγχαίρω με όλη μου την καρδιά, για το θαυμαστό αυτό δημιούργημά σας. Τώρα, χάρη και σ' αυτό το βιβλίο, οι εργαζόμενοι και οι κάθε λογής επισκέπτες της πομακής περιοχής δε θα βαδίζουν πια στα τυφλά, θα έχουν τον οδηγό τους. Αλλά και οι Πομάκοι θα γνωρίσουν καλύτερα και θ' αγαπήσουν ακόμη περισσότερο τον ωραίο, το θαυμαστό τόπο τους.
Κυρίες και Κύριοι
Βλέπετε σ' αυτό τον τόπο και γι' αυτούς τους ανθρώπους, κάποιοι προσφέρουν αγάπη, προβολή, υπερηφάνεια, χαρά. Κάποιοι άλλοι όμως, οι Τούρκοι, τους θυσιάζουν για τα επεκτατικά τους σχέδια, τους ταπεινώνουν, τους αλλοτριώνουν και τους δίνουν θλίψη και δυστυχία.
Οι Πομάκοι είναι Μουσουλμάνοι, μπορούν να είναι και Τούρκοι ή Βούλγαροι ή Έλληνες ή ό,τι άλλο θέλουν, γιατί, όμως, να παύσουν να μιλούν τη δικιά τους μητρική γλώσσα, να έχουν τις δικές τους παραδόσεις, τον δικό τους πολιτισμό;
Γιατί τόση καταπίεση, τέτοια τρομοκρατία;
Ειλικρινά θλίβομαι και συμπάσχω με τους καλούς αυτούς ανθρώπους. Σας ευχαριστώ.
"Τα πομακοχώρια της Θράκης" (Ν. Κόκκας – Ν. Κωσταντινίδης – Ρ. Μεχμεταλή Εκδόσεις Οδυσσέας 2006)
Κυρίες, Κύριοι, Αγαπητοί φίλοι
Ειλικρινά χαίρομαι πολύ που είμαι και πάλι στην Ξάνθη, που βρίσκομαι ανάμεσά σας. Με την Ξάνθη μ' έχουν δέσει πολλά και σημαντικά γεγονότα της ζωής μου. Από εδώ ξεκίνησα την εκπαιδευτική μου σταδιοδρομία, από εδώ και την έγγαμη ζωή μου. Εδώ έκαμα πολλές γνωριμίες και απόχτησα εκλεκτούς φίλους. Εδώ γνώρισα και συμπάθησα τους Πομάκους.
Όμως η πρόσκληση του Νίκου Κόκκα να παρευρεθώ σ' αυτή την εκδήλωση υπήρξε για μένα ιδιαίτερα ευχάριστη, γιατί εδώ, μ' αυτή την εκδήλωση, διαπιστώνεται η συνέχεια του έργου, που ξεκίνησα πριν 40 χρόνια και που ευχήθηκα, μέσα από τους προλόγους των βιβλίων μου, να συνεχιστεί, να βελτιωθεί, να ολοκληρωθεί, να τελειοποιηθεί.
Επιτρέψτε μου, να σας αφηγηθώ μερικά σημαντικά γεγονότα, σχετικά με αυτό το έργο μου.
Πρωτογνώρισα τους Πομάκους στις αρχές του 1964, όταν, νεοδιορισμένος δάσκαλος, τοποθετήθηκα σε μουσουλμανικό σχολείο.
Ήθελα; Κανείς δε με ρώτησε!. Μου είπαν:
- "Τοποθετείσαι στο Μουσουλμανικό σχολείο Σπανοτόπου".
Ρώτησα, τι σημαίνει Μουσουλμανικό σχολείο; Μου είπαν:
- "Στους νομούς Ξάνθης και Κομοτηνής έχουμε τη Μουσουλμανική μειονότητα. Αυτή αποτελείται από Τούρκους και Πομάκους. Οι Πομάκοι ζουν στα ορεινά, οι Τούρκοι στα πεδινά. Είναι Μωαμεθανοί κι έχουν δικά τους σχολεία. Σ΄έν' απ' αυτά τα σχολεία τοποθετείσαι σήμερα κι εσύ. ."
-Όμως εγώ . . . είμαι Χριστιανός, διαμαρτυρήθηκα. Είμαι δάσκαλος. Φλογίζομαι από την επιθυμία να γαλουχήσω χριστιανόπουλα! . . . Θέλω να εργαστώ σε Ελληνικό, Χριστιανικό σχολείο. . .
-"Δεν υπάρχουν θέσεις στα Ελληνικά Χριστιανικά σχολεία, μου είπαν. Ή πηγαίνεις στο Μουσουλμανικό σχολείο, που σε τοποθετούμε, ή επιστρέφεις στο σπίτι σου!!!
"Ει δ' αγανακτείς, και σ' αυτόν λυπείς και το φέρον σε φέρει".
Πήρα τη βαλίτσα μου και ξεκίνησα. Προχώρησα όμως απληροφόρητος. Όλοι οι συνάδελφοί μου, αλλά και οι άλλοι δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι, οι επαγγελματίες και, γενικά, όλοι όσοι επικοινωνούσαμε με τους Πομάκους προχωρούσαμε απληροφόρητοι, στα τυφλά. Δεν υπήρχαν τότε σχετικά βιβλία ή άλλα ενημερωτικά βοηθήματα. Και τα λάθη πολλά. Ένα παράδειγμα: Την περίδο της Τουρκοκρατίας, αλλά και μετά, κάθε Μουσουλμάνο, που έβλεπαν οι Χριστιανοί, τον θεωρούσαν Τούρκο. Δεν ήξεραν ότι υπάρχουν και Μουσουλμάνοι που δεν είναι Τούρκοι. Γι' αυτό και τους Πομάκους τους θεωρούσαν Τούρκους. Γι' αυτό και ο πρώην υπουργός των Εξωτερικών της Ελλάδας Μιχάλης Παπακωνσταντίνου έκαμε το λάθος να αποκαλέσει (από την τηλεόραση) Τούρκους τους Μουσουλμάνους της Βοσνίας, που, βέβαια δεν είναι Τούρκοι, αλλά Σέρβοι, Σλάβοι.
Από το 1964, στο Μουσουλμανικό Ιεροσπουδαστήριο Εχίνου συνυπηρετούσα με το γιο του τότε μουφτή Ξάνθης, τον Μουφτήογλου (γιο του Μουφτή) Αγκά Μεχμέτ. Τότε, καθημερινά σχεδόν, έτρεχα από χωριό σε χωριό της πομακικής περιοχής ή συνεργαζόμουν με Πομάκους για φωτογραφίες και για συγκέντρωση λαογραφικού, γλωσσικού και άλλου υλικού. Ο κ. Μουφτήογλου, πληροφορημένος για το έργο, που προσπαθούσα να κάμω, μια μέρα, μου είπε: "Εμείς δε θέλουμε ν' ακούσουμε ούτε τη λέξη Πομάκος κι εσύ θέλεις να γράψεις βιβλίο για τους Πομάκους". Φανταστείτε, Κυρίες και Κύριοι, ποιο έργο διεκπεραίωνε, ποια δουλειά έκαμνε μέσα στην τάξη, ο κ. Μουφτήογλου, τότε, μάλιστα, που ο μουφτής πατέρας του διοικούσε τους Μουσουλμάνους του Νομού Ξάνθης και διόριζε, ως ιμάμηδες στα τζαμιά, απόφοιτους του Μουσουλμανικού Ιεροσπουδαστηρίου Εχίνου.
Το 1970 στο Υπουργείο Βορ Ελλάδος υπουργός ήταν ο Ν. Γκαντώνας. Ο τότε νομάρχης Ξάνθης Κροντήρης και ο φίλος μου γιατρός Ξάνθης Γιάννης Αγκόρτζας του είχαν μιλήσει για το βιβλίο μου: "ΠΟΜΑΚΟΙ οι μουσουλμάνοι της Ροδήπης".
Ο Ν. Γκαντώνας με κάλεσε στη Θεσσαλονίκη.
Πήγα και του παρουσιάστηκα με το βιβλίο δαχτυλογαφημένο και δεμένο, με τις φωτογραφίες κολλημένες στις θέσεις τους, με τη μορφή που θα ήθελα να τυπωθεί το βιβλίο μου. Ο Ν. Γκαντώνας το πήρε στα χέρια του, το ξεφύλλισε, το περιεργάστηκε, διάβασε και κάποια πράγματα και μετά, ανάμεσα σε άλλα, μου είπε:
-"Κύριε Θεοχαρίδη κάματε σπουδαία δουλειά, συγχαρητήρια, σας ευχαριστώ. Θα εκδώσουμε το βιβλίο σας στα Ελληνικά και στα Αγγλικά. Να μάθει ο κόσμος ποιοι είναι οι Πομάκοι. Πηγαίνετε, σας παρακαλώ και στο διπλανό γραφείο να μιλήσετε με τον κύριο Παπούλια, να κανονίσετε και τα της έκδοσης".
Γεμάτος χαρά εγώ πήγα στο γραφείο του Γεωργίου Παπούλια, τότε διευθυντή πολιτικών υποθέσεων στο Υπουργείο Βορ. Ελλάδος, αργότερα υφυπουργό Εξωτερικών στην Κυβέρνηση Μητσωτάκη. Ξεφύλλισε κι αυτός το βιβλίο, διάβασε κάποια θέματα, επαίνεσε την προσπάθειά μου. Μου έκαμε και την εξής ερώτηση:
-"Δε νομίζετε, κ. Θεοχαρίδη, ότι, αν εκδώσουμε το βιβλίο σας αυτό, θα δημιουργηθούν αντιδράσεις από την πλευρά της Τουρκίας;"
-Γιατί; ρώτησα εγώ.
-Γιατί γράφετε ότι οι Πομάκοι δεν είναι Τούρκοι.
-Μα αυτή είναι η πραγματικότητα, η επιστημονική αλήθεια, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να αντικρούει του λόγου αυτού το αληθές, είπα.
-Καλά, κ. Θεοχαρίδη, πηγαίνετε. Θα δούμε τι θα κάνουμε.
Έφυγα από το γραφείο του κ. Παπούλια πολύ προβληματισμένος, ανήσυχος, στενοχωρημένος.
Το βιβλίο δεν εκδόθηκε. Γιατί όμως;
Η επόμενη παράγραφος δίνει, νομίζω, την εξήγηση.
Το 1951, έπειτα από απαίτηση της τουρκικής κυβέρνησης, υπογράφηκε το μορφωτικό πρωτόκολλο με το οποίο επιβαλόταν η τουρκική γλώσσα ως μητρική γλώσσα των Πομάκων!!! Το 1968 ένα δεύτερο μορφωτικό πρωτόκολλο επιβεβαίωσε και ανανέωσε το πρώτο: Τουρκία και Ελλάδα αποφάσισαν για τον προσανατολισμό και το μέλλον των Πομάκων, χωρίς να τους ρωτήσουν, χωρίς ούτε καν να τους ενημερώσουν. Αληθινά, αφάνταστη η σκληρότητα σε βάρος των Πομάκων.
Μετά την υπογραφή αυτών των πρωτοκόλλων, μόνο η Τουρκία μπορούσε "να γυρίσει το ποτάμι προς τα οπίσω"; Όμως αυτή άλλα είχε στο νου της. . .
Στη διάρκεια του 1971, μου τηλεφώνησε και κάποιος από το Υπουργείο Εξωτερικών, ο σύμβουλος Κιτσαράς. Μεταξύ άλλων μου έκαμε και την εξής ερώτηση:
-"Κύριε Θεοχαρίδη, έχετε τη γνώμη πως είναι δυνατόν οι Πομάκοι να γίνουν Έλληνες";
-Στο βιβλίο μου, κ. Κιτσαρά, γράφω ότι οι Πομάκοι, άσχετα με την καταγωγή τους, είναι Έλληνες πολίτες. Οι Έλληνες αφήνουμε τους Πομάκους να είναι ό,τι είναι ή ό,τι θέλουν αυτοί να είναι. Τους προσφέρουμε έτσι την ελευθερία, το πολυτιμότατο και ανεκτίμητο αγαθό. Δεν έχουμε, ούτε πρέπει να έχουμε άλλη επιδίωξη. Αυτή είναι η απάντησή μου.
Εξ αιτίας των πρωτοκόλλων, που προανέφερα, το βιβλίο μου έμεινε στο χρονοντούλαπο 25 χρόνια, ώσπου το 1994, επιτέλους, τυπώθηκε από το Π.Α.ΚΕ.ΘΡΑ. (Πολιτιστικό, Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης) χάρη στην οικονομική στήριξη προς αυτό του κ. Πρόδρομου Εμφιετζόγλου. Δυο χρόνια μετά, χάρη και πάλι στην εθνική προσφορά του κ. Εμφιετζόγλου, προς τον οποίο εκφράζω και από το βήμα αυτό τις ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη μου, τυπώθηκαν και τα γλωσσικά πομακικά βιβλία μου. Έτσι σχηματίστηκε η πρώτη, η βασική βιβλιοθήκη για τους Πομάκους.
Ακολούθησαν τα βιβλία των Καραχότζα Ριτβάν, Μουμίν Αϊντίν-Ομέρ Χαμδή, Νίκου Κόκκα, Αλή Ρόγγο κ.ά., εξέλιξη καλοδεχούμενη και ευχάριστη.
Έτσι τώρα, υπάρχουν αρκετά βιβλία για τους Πομάκους. Βιβλία, που μας ενημερώνουν και μας βοηθούν να γνωρίσουμε την ιστορία, τη γλώσσα και τον πολιτισμό των Πομάκων, των Μουσουλμάνων αυτών της Ροδόπης.
Όμως το πιο καινούριο, συνοπτικό, εύχρηστο, πλήρες, και καλοτυπωμένο βιβλίο, ένας τέλειος τουριστικός οδηγός για την πομακική περιοχή, είναι το βιβλίο αυτό, των Νίκου Κόκκα, Νίκου Κωνσταντινίδη και Ραχμή Μεχμεταλή. Τίτλος του: "Τα ΠΟΜΑΚΟΧΩΡΙΑ του Νομού Ξάνθης".
Κύριε Κόκκα, κύριε Κωνσταντινίδη, κύριε Μεχμεταλή σας συγχαίρω με όλη μου την καρδιά, για το θαυμαστό αυτό δημιούργημά σας. Τώρα, χάρη και σ' αυτό το βιβλίο, οι εργαζόμενοι και οι κάθε λογής επισκέπτες της πομακής περιοχής δε θα βαδίζουν πια στα τυφλά, θα έχουν τον οδηγό τους. Αλλά και οι Πομάκοι θα γνωρίσουν καλύτερα και θ' αγαπήσουν ακόμη περισσότερο τον ωραίο, το θαυμαστό τόπο τους.
Κυρίες και Κύριοι
Βλέπετε σ' αυτό τον τόπο και γι' αυτούς τους ανθρώπους, κάποιοι προσφέρουν αγάπη, προβολή, υπερηφάνεια, χαρά. Κάποιοι άλλοι όμως, οι Τούρκοι, τους θυσιάζουν για τα επεκτατικά τους σχέδια, τους ταπεινώνουν, τους αλλοτριώνουν και τους δίνουν θλίψη και δυστυχία.
Οι Πομάκοι είναι Μουσουλμάνοι, μπορούν να είναι και Τούρκοι ή Βούλγαροι ή Έλληνες ή ό,τι άλλο θέλουν, γιατί, όμως, να παύσουν να μιλούν τη δικιά τους μητρική γλώσσα, να έχουν τις δικές τους παραδόσεις, τον δικό τους πολιτισμό;
Γιατί τόση καταπίεση, τέτοια τρομοκρατία;
Ειλικρινά θλίβομαι και συμπάσχω με τους καλούς αυτούς ανθρώπους. Σας ευχαριστώ.
. Ξάνθη 9-2-2006
